علم باز و اخلاق: تبيين ظرفيت‌ها، و موانع دستيابي

هدف: تاكيد علم باز بر شفافيت در ارائه داده، روش، يافته هر اقدامي است كه در چرخه علم صورت ميپذيرد، و مي‌كوشد تا از تعصب، تبعيض‌، سوگيري‌ سهوي، و عمدي جلوگيري كند، ليكن نيل به علم باز بهصورت همه‌جانبه، ممكن است نگراني‌هايي را از بُعد اخلاقي ايجاد نمايد. اين اثر ضمن تبيين علم باز، به بررسي ظرفيت‌ها، و موانع دستيابي به آن در جوامع پرداخته، مباحث اخلاقي پيرامون آن را موشكافانه بررسي كرده، و توصيه‌هاي سياستي مربوط به اخلاقِ علم باز را پيشنهاد داده است. روش: مقاله حاضر به روش كتابخانه‌اي و مبتني بر بوده است، و نمونه‌هاي عمليِ رويايي علم باز و اخلاق در چرخه علم در دنيا را ارائه داده است. يافته‌ها: علم باز حركتي همه‌جانبه است تا تمام اجزاء يك فعاليت يا اثر علمي از ابتدا تا انتها براي همه اقشار جامعه در دسترس باشد، و سه مولفه اصلي داده باز، ارتباطات علمي باز، و دسترسي آزاد را در بر مي‌گيرد. اجراي همه جانبه علم باز نيازمند بسترسازي و فرهنگ‌سازي در ميان همه اركان جامعه، از توليدكننده علم تا مخاطبان آن است. نتيجه‌گيري: علم باز ترويج شفافيت، تكرارپذيري نتايج، و افزايش دامنه انتشار علم را به دنبال دارد، و براي حصول اين اهداف، توجه به ملاحظات حقوقي و اخلاقي الزامي است. بر اين اساس، توصيه‌هاي سياستي شده‌اند تا جوامع به‌سوي علمِ باز مسئولانه حركت كنند.