تحليل فضايي دسترسي‌پذيري گروه‌هاي آسيب‌پذير به خدمات عمومي با رويكرد شهر فراگير (مطالعۀ موردي: كلان‌شهر تهران)

رويكرد شهر فراگير با تمركز بر گروه‌هاي آسيب‌پذير، اقليت‌ها و افراد محروم خواهان برقراري عدالت و كاهش نابرابري‌ها در عرصه‌هاي مختلف است. هدف اصلي پژوهش حاضر ارزيابي و تحليل فضايي ميزان فراگيري فضاهاي شهر تهران به‌منظور بررسي وضعيت گروه‌هاي آسيب‌پذير در دستيابي به خدمات شهري است. افراد آسيب‌پذير در پژوهش كمي حاضر شامل زنان، كودكان، سالمندان، بي‌سوادان، بيكاران، مهاجران و خانوارهاي داراي معلوليت هستند كه به‌عنوان گروه‌هاي هدف ارزيابي شده‌اند. همچنين در اين پژوهش با مقايسه و اعتبارسنجي از سه روش مختلف از روش‌هاي داده‌كاوي فضايي به نام‌هاي تحليل مؤلفه‌هاي اصلي، خوشه‌بندي طيفي و همچنين نگاشت خودسازمان‌ده استفاده شده است. اعتبارسنجي و ارزيابي گزينه‌هاي مختلف در خوشه‌بندي، با استفاده از چهار شاخص ارزيابي دروني روش‌هاي خوشه‌بندي و مقايسۀ بهترين روش و بهينه‌ترين تعداد خوشه‌ها انجام شده است. بر اساس نتايج اين پژوهش، روش نگاشت خودسازمان‌ده و همچنين پنج خوشه به‌عنوان بهترين گزينه انتخاب شدند. بر مبناي خروجي‌هاي نهايي، حدود 31 درصد از مساحت اراضي داراي جمعيت شهر تهران دسترسي‌پذيري كمتر از متوسط دارند كه توزيع فضايي آن‌ها نشان‌دهندۀ از استقرار بيشتر اين مناطق در نواحي نزديك به مرز و همچنين مناطق غربي و جنوبي است. از سوي ديگر مناطق مركزي و شمالي شهر تهران، دسترسي‌پذيري مناسب و بسيار مناسبي دارند كه حدود 40 درصد از مناطق مسكوني تهران را تشكيل داده‌اند. نتايج تحليل گروه‌هاي آسيب‌پذير نيز بيان‌كنندۀ سكونت بيش از 30 درصد زنان، كودكان و بي‌سوادان در مناطق داراي سطوح دسترسي‌پذيري پايين‌تر از متوسط است. درمجموع با ارزيابي اطلاعات استخراج‌شده از ميان گروه‌هاي آسيب‌پذير، به‌ترتيب مهاجران، سالمندان و بيكاران بهترين شرايط و همچنين خانوارهاي داراي معلوليت، زنان و بي‌سوادان وضعيت نامناسب‌تري از ساير گروه‌ها دارند.