بررسي عوامل مؤثر بر تكامل فروچاله‌هاي كارستيك در سازند گچساران با استفاده از مدل فازي نمونة پژوهش: دشت مارون كهگيلويه و بويراحمد

وجود سازندهايي كه شامل لايه هاي گچي است زمينه ساز تشكيل اشكال كارستي گچي خواهد بود. ميزان ستبري لايه هاي گچي و كيفيت اين لايه ها در شكل گيري اينگونه اشكال تاثيرگذار است. دشت مارون، در بخش چين خورده ساده رشته كوه زاگرس در استان هاي خوزستان و كهگيلويه و بويراحمد واقع شده است. وجود سازند گچساران و پديده هاي كارستي گچي كه مهمترين آنها فروچاله است در اين دشت، مي تواند تاثير بسيار مخربي بر جاده ها، تاسيسات، زمين هاي كشاورزي و واحدهاي مسكوني و مخزن سد مارون كه در اين دشت واقع شده است، داشته باشد اما متاسفانه كمتر به شناخت و مطالعه اين پديده پرداخته شده است. در اين پژوهش به منظور تعيين پتانسيل كارست زايي در دشت مارون جهت مديريت سازه هاي مهم منطقه، نقشه پهنه بندي ريسك شكل گيري كارست با استفاده از مدل فازي تهيه شده كه جهت تهيه اين نقشه از ده عامل محيطي شامل شيب، وجه شيب، زمين شناسي، فاصله از خط كنيك، فاصله از خطوط جريان، فاصله از رودخانه، طبقات ارتفاعي، كاربري اراضي، اقليم و شاخص (NDVI) استفاده شده است. نتايج اين پژوهش نشان داد كه 2/55 درصد از منطقه مورد مطالعه با توجه به اين كه در محدوده سازندگچساران قرار ندارد و فاقد لايه هاي گچي است، اين بخش از دشت از نظر وقوع فروچاله در محدوده ريسك صفر درصد قرار مي گيرد و 2/11 درصد در محدوده ريسك بالا، 5/18 درصد ريسك متوسط و 1/15 درصد در محدوده ريسك پايين قرار دارد. بر اساس بازديدهاي ميداني و بررسي نقشه پهنه بندي، عوامل اصلي موثر در تكامل كارست اين منطقه شيب و خطوط آبراهه منطبق بر لايه هاي گچي مي باشد.

The presence of formations containing gypsum layers will enhance the formation of gypsum karst forms. The thickness of the gypsum layers and the quality of the mentioned beds influence the formation of such landforms. The Maroon plain is located in the folded zone of the Zagros Mountains in Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province. The existence of the Gachsaran Formation and occurrence the karst phenomena (among which sinkholes are the most significant) in this plain have a very destructive impact on the roads, facilities, farmlands, residential units, and the reservoir of the Maroon Dam located in the plain; but unfortunately, this phenomenon is not well-known and well-studied. In this research, karst evolution zoning map was prepared using the fuzzy model; to produce this map, ten environmental factors including the slope, slope direction, geology, distance from Knick line, distance from flow line, distance from the river, elevation, land use, climate, and the NDVI Index were used. The results of this study demonstrated that 55.2% of the study area is situated in the zero-risk zone because it is situated out of the Gachsaran Formation realm and lacks the gypsum layers; as well, 11.2% of the area is in the high-risk zone, 18.5% in the medium-risk zone, and 15.1% in the low-risk zone. Field observations and studying the zoning map indicate that the main factors influencing on the karst evolution of this area are slope and streamlines which superimposed on the gypsum layers.