مباني انسان‌شناسي و خداشناسي در رويكرد اخلاقي علامه طباطبائي

در علم اخلاق، به افعال اختياري انسان و ملكات و صفات فاضله و رذيله نفس پرداخته مي‌شود و راه‌هاي تهذيب نفس بيان مي‌گردد. در اين ميان، كيفيت عملكرد قواي نفساني تأثير مستقيم در كيفيت زيست اخلاقي انسان دارد. اهميت اين مسئله، از اين جهت است كه اخلاق جداي از انسان نيست، بلكه سازندة هويت و من واقعي او است. علامه طباطبائي با تأكيد بر مبدأيت قواي نفساني و نقش آن در كيفيت صدور فعل اخلاقي، رويكردي انسان‌شناسانه به حوزة اخلاق ارائه مي‌دهد. در اين رويكرد، تمامي مفاهيم اخلاقي در مفهوم «اعتدال» خلاصه مي‌گردد و راه رسيدن به تربيت اخلاقي و رهايي از رذائل را اعتدال‌بخشي به قواي دروني نفس برمي‌شمرد. وي جايگاه ادراكات عقل عملي را بي‌بديل توصيف مي‌كند؛ ولي ازآنجاكه انسان‌شناسي علامه از خداشناسي او جدا نيست، ضمن پيوند ميان اين دو مبنا، با بهره‌گيري از معارف قرآن در نهايت رويكرد «اخلاق توحيدي» را برگزيده و آن را كامل‌ترين رويكرد اخلاقي نسبت به مكاتب اخلاقي پيش از اسلام معرفي مي‌نمايد. روش اين مقاله، ‌تحليلي و با استفاده از داده‌هاي كتابخانه‌اي است.

In the ethics, human’s freewill deeds, good characteristics and traits, and moral vices of the self are discussed, and the ways of self-purification are expressed. In the meantime, the quality of the actions of sensual forces has a direct impact on the quality of one’s ethical life. The importance of this issue is that morality is not separate from man, but is the maker of his real identity and his real I. Allameh Tabataba'i, with emphasis on the originality of the sensual forces and its role in the quality of issuing moral act, offers an anthropological approach to the field of ethics. In this approach, all ethical concepts are summarized in the concept of moderation and the path to moral training and liberation from vices is described as moderation in the inner forces of the self. He describes the place of the perceptions of practical reason unmatched; but since Allameh's anthropology is not separate from his theology, while linking these two foundations, using the teachings of the Quran, finally, he adopts the monotheistic ethics approach and introduces it as the most comprehensive ethical approach to pre-Islamic moral schools. The method of this article is analytical and using library data