تحليل و بررسي ساز و كارهاي طنزآفرين ادبي در روزنامۀ نسيم شمال

هم‌زمان با انقلاب مشروطۀ ايران و تحوّلات سياسي و اجتماعيِ ملازم با آن، مجلّات و روزنامه ها به‌عنوان مهم ترين رسانه هاي ارتباطي بين مردم و روشن‌فكران شناخته شد. طنز روزنامه اي گسترش چشم گيري يافت؛ به طوري كه ژورناليست هاي طنزپرداز در اين دوره براي ارتباط هرچه بيشتر با مردم كوچه و بازار، مسائل و معضلات روز را دست مايۀ كار قرار داده و به انتقاد از اوضاع و احوال سياسي و اجتماعي پرداختند. يكي از مشهورترين نشريات مشروطه، روزنامۀ نسيم شمال است كه سروده ها و نوشته هاي طنزآميز سيّداشرف الدّين گيلاني در آن منتشر مي شد. نسيم شمال به دليل طنز ويژه اش از اقبال عمومي بي نظيري برخوردار شد. در اين مقاله شگردهاي طنزآفرين ادبي در اشعار و حكايات سيّد اشرف تحليل و بررسي شده است. نتايج به دست آمده نشان مي دهد از بين ساز و كارهاي ايجاد طنز در آثار وي، چند مورد اهميّت و بسامد بيشتري دارد: 1) به كارگيري نوع ادبي فابل يا همانندسازي با حيوانات كه نوعي الگوي روايي نمادين است. 2) استفاده از نادان نمايي كه به واسطۀ آن هر چيزي به ضدّ خود بدل مي شود. 3) بازي با معاني سمبل ها كه معطوف به زمينه هاي اعتقاد ديني و باورهاي خرافي است. 4) كاربرد تمثيل براي ارائۀ پيام‌هاي جدّي از پسِ عناصر تمثيليِ روايت‌هاي ساختگي. 5) بهره جويي عامدانه از تناقضات درون‌متني كه فضاي سروده يا نوشته را آكنده از تعريض هاي سياسي و اجتماعي مي كند. همچنين مهمل نويسي در مقام نوعي استراتژي نوشتار طنزآميز از طريق ارائۀ مطالب بي ربط انجام مي شود.