نقش ادبيّات در اجتهاد

اجتهاد صرفاً علم يا حرفه نيست، بلكه يك هنر است. اجتهاد ملكه‌اي است كه دارندۀ آن را قادر مي‌سازد تا بتواند احكام شرعي را از منابع آن استنباط نمايد. هيچ‌كس نمي‌تواند صرفاً با آموزش يا تمرين و ممارست به صفت اجتهاد متصف شود؛ علاوه بر اين دو، مجتهد بايد ذوق و استعداد اجتهاد را نيز در وجود خود داشته باشد. از اين روي مقدمۀ كسب ملكۀ اجتهاد، فراگيري علوم فراواني است كه مجتهد مستعد را در اين مسير ياري مي‌نمايد. از جايي‌كه مهم ترين منبع استنادي يك مجتهد در استنباط احكام شرعي، كتاب قرآن و احاديث معصومين(ع) است و درك مفاهيم آن‌ها رابطۀ مستقيم با ادبيّات دارد، مي‌توان ادبيّات را يكي از مهم ترين و ضروري‌ترين مقدّمات اجتهاد قلمداد نمود؛ به شكلي كه به جرأت مي‌توان ادّعا كرد مجتهد بدون آموختن اصول و قواعد ادبيّات هرگز قادر به اجتهاد نخواهد بود. چگونه مي‌توان نقش پررنگ ادبيّات را در اجتهاد ناديده گرفت؛ حال آن‌كه صنايع گوناگون ادبي همچون ايجاز،كنايه و تشبيه، تلميح، استعاره، تمثيل و... در جزء جزء قرآن مجيد و روايت به وفور ديده مي‌شود. اين مقاله در صدد تبيين نقش قواعد ادبي در امر اجتهاد است و مي‌خواهد ميزان اين تأثيرگذاري را بررسي نمايد. داده‌ها بيانگر اين حقيقت است كه بدون آموختن ادبيّات، هنر اجتهاد دست نايافتني است.