راهكارهاي مولانا براي مقابله با ترس‌هاي مذموم در مثنوي با نگاهي به ديدگاه روان‌شناسان

مولانا در آموزه‌هاي عرفاني خويش، همۀ ابعاد شخصيت انسان را مورد توجه قرار داده است و براي هريك از بيماري‌هاي ذهني و رواني او راهكار ارائه مي‌كند. يكي از بيماري‌هاي ذهني‌وهمي كه او در مثنوي معنوي به آن پرداخته شده، ترس است. مفهوم ترس از نگاه كل‌نگر او، به دو نوع ترس مذموم و ممدوح تقسيم مي‌شود؛ ترس مذموم كه مورد نظر ماست از من دروغين و كاذب ناشي مي‌شود؛ هرچند مولوي ترس را معمار اصلاح جهان مادي و در جاي خود مفيد مي‌داند. راهكارهايي كه براي مقابله و رهايي از ترس‌هاي مذموم كه برخي از زمينه‌هاي فكري ايجادگر آن ترس از مرگ، غم غربت و تنهايي وجودي، ترس از قضا و مشيت، ترس از شرّ اضداد، ترس از اختيار و آزادي انتخاب، ترس از گناه و... است، از نگاه تيزبين او رويكرد به دين و مذهب، توبه، توكل و تسليم، يافتن من حقيقي (گنج درون)، ترك فرافكني، پذيرش تعارضات دروني و استفاده از موهبات آن، هيچ نخواستن در سايۀ فقر و فناي عرفاني، آشناي با سازوكارهاي گناه در جهت رشد و تعالي و... است. پژوهش حاضر به‌صورت توصيفي‌تحليلي و با ابزار كتابخانه‌اي انجام شده است. در اين جستار از آنجايي كه مقولۀ ترس به حوزۀ روان‌شناسي نيز مرتبط مي‌شود و مولوي از قرن‌ها پيش از روان‌شناسان امروز به ارائۀ مفاهيم درماني (هرچند بار رويكرد و اهدافي متفاوت) پرداخته است، (غير از ديدگاه روان‌شناسي تحليلي كارل گوستاو يونگ) از روان‌شناسان انسان‌گرا و وجودگرايي مثل رولومي، اريك فروم، ويكتور فرانكل، اروين يالوم، ابراهام مزلو، سورن كركگور، كارن هورناي و... استفاده مي‌شود تا هم به غنا و گستردگي اين مفاهيم بيفزاييم و هم به اثبات اين مهم كه مولوي قرن‌ها پيش از روان‌شناسي امروز به مفاهيم و سازوكارهايي براي مقابله با ترس دست يافته كه مي‌تواند از خلال قصه‌هاي مثنوي به‌طور آشكار و يا ضمني مورد استفادۀ آيندگان قرار بگيرد؛ لذا آموزه‌هاي پيشينيان ادب و عرفان ايراني را نبايد دست‌كم گرفت.