جايگاه صور خيال در آموزه‌هاي اخلاقيِ معارف بهاء ولد

كتاب معارف، اثر بهاء ولد، عارف و واعظ نامدار بلخ و پدر مولانا جلال‌الدين، يكي از متون ارزشمند عرفاني در زبان فارسي است كه به‌سبب داشتن نثري شيوا، هنري، زبان شاعرانه و نيز برخورداري از صور خيال، از جايگاه خاصي در ميان همتايان خود برخوردار است. اگرچه تعاليم موجود در كتاب معارف، به دو بخش تعاليم ديني و تربيتي تقسيم مي‌شوند، در اينجا از ذكر تعاليم بارز عرفاني با رويكرد آخرتي خودداري مي‌شود. در نتيجه، توجه مقالۀ حاضر به نكات تربيتي و اخلاقي معارف و سعي در نشان دادن جنبه‌هاي زيبايي و خيال‌انگيز اين تعاليم بوده ‌است. نتايج اين بررسي نشان مي‌دهد آموزه‌هاي اخلاقي و تربيتي در كتاب معارف يا جنبۀ امري دارند يا بازدارنده هستند، كه در اين ميان، فراواني آموزه‌هاي ايجابي از بازدارنده بيشتر است. بيشترين صور خيال هم به تشبيه و سپس تمثيل اختصاص دارد كه در بخش آموزه‌هاي سلبي، در پرهيز از طمع، پرهيز از كبر و دوري از همنشين بد، و در بخش آموزه‌هاي ايجابي، در توصيه به صبر و رفتار درست با زنان بيشترين كاربرد و تكرار را داشته ‌است.