خردورزي‌هاي مسعود غزنوي در تاريخ بيهقي در آيينۀ نظريۀ سه‌بعدي خرد آردلت (3D-WS)

مفهوم خردمندي در متون فلسفي، ديني و ادبي نظير اوستا، مينوي خرد، شاهنامه، گلستان، بوستان، كليله‌ودمنه، ديوان ناصرخسرو، تاريخ بيهقي و... قدمتي ديرينه دارد. پيچيدگي مفهوم خرد بر اساس فرهنگ‌ها به اين منجر شده كه تاكنون تعريف جامعي از سوي نظريه‌پردازان بيان نشود؛ با وجود اين، در اين زمينه كه خردمندي مشتمل بر دانش، بينش، تأمل و تلفيق منافع فرد با رفاه ديگران است، نوعي توافق كلي وجود دارد. از آنجا كه ادبيات به ‌دليل ماهيت و حوزۀ گسترده‌اش، با ساير رشته‌‌‌هاي علوم انساني همچون روان‌شناسي، تناسب موضوعي دارد و بافت فرهنگي جوامع نقش مهمي در شكل‌گيري مفهوم خرد و خردمندي ايفا مي‌كند، اين پژوهش به بررسي تطبيقي ويژگي‌‌هاي رفتار خردمندانه در شخصيت سلطان مسعود غزنوي در كتاب تاريخ بيهقي بر اساس مدل سه‌بعدي خرد آردلت، به‌منظور رسيدن به تعريفي از خرد بر اساس فرهنگ ايراني پرداخته است. اين پژوهش در چهارچوب رويكرد توصيفي و تحليل كيفي و با توجه به منابع كتابخانه‌اي انجام شده است. حوادث و ماجرا‌‌هاي تاريخ بيهقي با روش تحليل محتوا و با استفاده از سه فرايند پياده‌سازي، كُدگذاري باز و كُدگذاري انتخابي مورد ارزيابي قرار گرفته است و مشخص شده كه در نظر نكته‌سنج بيهقي، سياست يا ادارۀ خردمندانه و تدبيرآميز مُلك و مؤلفه‌هايي كه براي خردانديشي عملي پادشاه برمي‌شمارد، با نظريه‌هاي جديد روان‌شناسي و از جمله نظريۀ خرد سه‌بعدي آردلت منطبق است.