بازخواني آراء تفسيري مفسران در آيۀ خطاب (فصلت:11) با رويكرد تطبيقي

A Comparative Re-Reading of the Quran Interpreters' Views of the 11th Verse of the Sura Faussilat

در حوزۀ معارف قرآني يكي از مباحث اختلاف‌برانگيز بين مفسران، حمل آيات خطاب بر زبان تمثيل (نمادين) يا زبان حقيقت است. از اين موارد مي‌توان به آيۀ «ثُمَّ استوى اِلىَ السَّماءِ و هى دُخانٌ فقالَ لَها و لِلارضِ أئْتيا طَوعاً اَوكَرها قَالتا اَتينا طائِعينَ» (فصلت:11) اشاره نمود كه برخي از مفسران آن را بر زبان حقيقي، و بسيارى از ايشان اعم از مفسران متقدم و معاصر، با ذكر دلايلي آن را بر زبان نمادين حمل كرده‌اند. اين پژوهش ضمن تبيين زبان تمثيلي و نمادين، دلايل طرفداران خطاب حقيقي و تمثيلي را بررسي كرده و با تكيه بر پذيرش تسري آگاهي و هوشمندي در موجودات هستي اما در مراتب گوناگون، آيه را داراى دو سطح معنايي يافته است؛ نخست، سطحي كه مخاطبِ آن داراي فهم سادۀ عرفى است و ديگر، سطحي كه مخاطب قادر به فهم حقيقت معناى آيه است. به استناد مرتبۀ نخست، آيه تمثيل و از مصاديق زبان نمادين و به استناد مرتبۀ دوم، آيه بر معناى حقيقى كه سرايت علم و شعور در موجودات است، دلالت دارد.

In the field of Quran scholarship, one of the controversial topics concerns the phenomenon of language as referred to in the Holy Quran, that is to say, whether it was real or symbolic. One of them concerns the 11th verse of the Sura Fussilat which some Quran interpreters regard it as a real language, while others, mostly the modern ones, have interpreted it as a symbolic language. The present paper seeks to discuss various aspects of language and language use and concludes that it has had two levels of signification. The first-rate level is concerned with what the common reader stands, and the second-rate level concerns what the knowledgeable reader may find out therein. In other words, the first-rate level is a symbolic language, while the second-rate level pertains to the real sense of the verse that pertains to percolation of knowledge and understanding in and to all the creation.