تضمين نحوي در افعال لازم و متعدي و اعتبار سنجي اين افعال در تفاسير «التبيان، الجامع لعلوم القرآن و الميزان» (بررسي موردي)

A Case Study of Syntactic Embedding in Transitive and Intransitive Verbs and Their Validity in the Tafsirs alTibyan, al-Jami' li-Ulum al-Quran, and al-Mizan

علم نحو به‌عنوان علم خاص و پديدۀ تضمين نحوي به‌عنوان قائدۀ فرعي در راستاي درك و تفسير صحيح قرآن شكل گرفته و پژوهشگران و دانشمندان علم نحو در آثار خود به نقش و كاركرد تضمين نحوي و فوائد آن پرداخته‌اند. يكي از فوائد و كاركردهاي تضمين نحوي، تغيير افعال لازم به افعال يك مفعولي يا بيشتر، و افعال متعديِ يك مفعولي به افعال دو مفعولي است. در اين مقاله ضمن معناشناسي تضمين نحوي و معرفي پژوهش‌هاي صورت گرفته در اين زمينه، به بررسي تطبيقي اين پديدۀ ادبي در قالب افعال لازم و متعدي در سه تفسير «التبيان في تفسير القرآن»، «الجامع لأحكام القرآن» و «الميزان» مي‌پردازيم. دست‌يافته‌هاي قابل‌توجهي را در اين پژوهش مي‌توان مشاهده كرد؛ ازجمله آنكه يكي از فوائد مهم تضمين نحوي تغيير افعال لازم به متعدي يك مفعولي يا بيشتر و تغيير افعال متعدي يك مفعولي به دو مفعولي است كه در تعليل نحوي و ايجاز بلاغي اغراض آن ديده مي‌شود؛ و ديگر اينكه نحويان در آشنايي با تضمين نحوي بر مفسران مقدم هستند و تلقي اين سه مفسر شيخ طوسي، قرطبي و علامه طباطبائي از تضمين نحوي با نحويان يكي است. شيخ طوسي و قرطبي در تفسير آيات متضمن از اصطلاح تضمين استفاده نكرده‌اند و از واژه‌هاي جايگزين مانند «بمنزلة»، «أي» و «معناه» مدد گرفته‌اند ولي علامه طباطبائي از اصطلاح «تضمين» استفاده كرده است.

A branch of Arabic syntax and in particular studying syntactic embedding have been developed for understanding the Holy Quran, hence experts of Arabic syntax studies focused on linguistic embedding, its features, and uses. One of the several effects of syntactic embedding is changing intransitive verbs to single-object transitive verbs, and changing single-object transitive verbs to two-object transitive verbs. This paper attempts to explore aspects of syntactic embedding and giving an overview of them, with special regard to transitive and intransitive verbs in three Quran tafsirs, namely al-Tibyan of Sheikh al-Tusi, al-Jami' li-Ahkam al-Quran of al-Qurtubi, and al-Mizan of Allama Tabatabaie. There are some benefits, for example, one of the benefits of using syntactic embedding is changing intransitive verbs to single-object transitive verbs and the singleobject transitive verbs to two-object transitive verbs. Their syntactic-rhetorical effects are evident. Also experts of Arabic syntax are ahead of tafsir experts in giving syntactic argumentations. Among the tafsir authors, the above three tafsir experts render the same syntactic interpretation of embedding; however, Sheikh al-Tusi and al-Qurtubi never used the Arabic syntactic term "tazmin", instead they used other synonymous terms, for example, "in the sense of", "or", and "signifying"; however, Allama Tabatabaie used the very term "tzmin".