پديد آورندگان :
جهان، محسن دانشگاه فردوسي مشهد - دانشكده كشاورزي , اميري، محمد بهزاد مجتمع آموزش عالي گناباد، ايران , ناصري، نگار مجتمع آموزش عالي گناباد، ايران , صالح آبادي، ميلاد مجتمع آموزش عالي گناباد، ايران
كليدواژه :
اسيد هيوميك , سوپرجاذب رطوبت , شاخص سطح برگ , كم آبياري , نهاده بوم سازگار
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: دسترسي ناكافي به آب در مناطق خشك و نيمهخشك، افزايش كارآيي مصرف آب را به‌عنوان يكي از محورهاي اصلي كشاورزي پايدار در اين مناطق مطرح كرده است. از اين رو، در سالهاي اخير تلاش‌هاي فراواني به‌منظور افزايش كارايي مصرف آب صورت گرفته است كه در اين مسير، بهره‌گيري از سوپرجاذب‌ها و محلولپاشي نهاده هاي بوم سازگاري نظير اسيد هيوميك و اسيد ساليسيليك جهت صرفه‌جويي و استفاده‌ي بهينه‌ي آب مدنظر قرار گرفته‌اند، لذا اين پژوهش با هدف استفاده از تجزيه و تحليل عاملي در تعيين عوامل مؤثر بر كارآيي مصرف آب كنجد در شرايط كاربرد همزمان نيتروژن و نهاده هاي بوم سازگار انجام شد.
مواد و روشها: اين پژوهش در سال زراعي 95- 1394 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه فردوسي مشهد به صورت كرتهاي خرد شده در قالب طرح پايه ي بلوكهاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. سطوح آبياري (50 و 100 درصد نياز آبي) در كرتهاي اصلي و تيمارهاي تغذيهاي شامل 1- كاربرد 75 كيلوگرم در هكتار نيتروژن خالص به‌علاوه 80 كيلوگرم سوپرجاذب رطوبت، 2- كاربرد 80 كيلوگرم در هكتار هيدروژل سوپرجاذب رطوبت به‌علاوه كاربرد توأم 6 كيلوگرم در هكتار اسيد هيوميك و يك ميليمولار اسيد ساليسيليك 3- كاربرد توأم 6 كيلوگرم در هكتار اسيد هيوميك و يك ميليمولار اسيد ساليسيليك به‌علاوه كاربرد 75 كيلوگرم در هكتار نيتروژن خالص 4- كاربرد توأم 6 كيلوگرم در هكتار اسيد هيوميك و يك ميلي مولار اسيد ساليسيليك به‌علاوه 75 كيلوگرم در هكتار نيتروژن خالص به علاوه 80 كيلوگرم سوپرجاذب رطوبت و 5- شاهد در كرتهاي فرعي قرار گرفتند.
يافته ها: نتايج آزمايش نشان داد كه بيشترين عملكرد دانه (1672 كيلوگرم در هكتار) با تأمين 100 درصد نياز آبي و در تيمار كاربرد همزمان نيتروژن، سوپرجاذب، اسيد هيوميك و اسيد ساليسيليك بدست آمد. نقش اسيد هيوميك و اسيد ساليسيليك در بهبود اكثر صفات مورد مطالعه بسيار محسوس بود، به طوريكه عملكرد دانه، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، و كارآيي مصرف آب به ترتيب 22، 31، 30 و 21 درصد در تيمارهاي داراي اسيد هيوميك و اسيد ساليسيليك بيشتر از تيمارهاي بدون اين دو نهاده بود. بر اساس نتايج تحليل عاملي، متغيرها به دو عامل تجزيه شده و عامل اول 59 درصد از واريانس متغيرها را تبيين كرد. عامل اول شامل متغيرهاي عملكرد دانه، وزن دانه در بوته، سرعت رشد محصول، نيتروژن و فسفر خاك و كارآيي مصرف آب و عامل دوم به متغيرهاي عملكرد ماده خشك، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ و pH خاك تعلق گرفت.
نتيجه گيري: به طور كلي نتايج اين پژوهش نشان داد كه در شرايط تنش خشكي (تأمين 50 درصد نياز آبي)، تيمارهاي كاربرد همزمان نيتروژن و سوپرجاذب، كاربرد همزمان سوپرجاذب، اسيد هيوميك و اسيد ساليسيليك، كاربرد همزمان نيتروژن، اسيد هيوميك و اسيد ساليسيليك و كاربرد همزمان نيتروژن، سوپرجاذب، اسيد هيوميك و اسيد ساليسيليك كارآيي مصرف آب را به ترتيب 15، 27، 32 و 40 درصد نسبت به شاهد بهبود بخشيد. با توجه نتايج تجزيه ي عاملي و متغيرهاي متعلق به هر عامل، به نظر ميرسد عامل اول شاخصي از عملكرد محصول و عامل دوم منعكس كننده ي ويژگيهاي ذاتي آرايش فضايي بوته (بار زياد متغيرهاي ارتفاع بوته و شاخص سطح برگ روي اين عامل) بود. به طور كلي، به نظر ميرسد كه كاربرد همزمان نيتروژن و نهادههاي بومسازگار ضمن بهبود عملكرد و خصوصيات رشدي گياه، ميتواند كارآيي مصرف آب را بهبود بخشد. همچنين انجام تجزيهي عاملي و همبستگي بالاي متغيرهاي درون هر عامل با يكديگر، حاكي از آن بود كه با ايجاد هر گونه تغيير در متغيرهايي كه با كارآيي مصرف آب روي يك عامل قرار گرفته اند، ميتوان كارآيي مصرف آب را افزايش داده و خسارات ناشي از تنش خشكي و كم آبي را به حداقل رساند.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Insufficient access to water in arid and semi-arid areas has considered water use efficiency as one of the main pillars of sustainable agriculture in these areas. Therefore, in recent years, many efforts have been done to increase water use efficiency, in this regard, the use of superabsorbents and spraying of ecological inputs such as humic acid and salicylic acid are considered as fundamental solutions for saving and optimizing water usage, therefore, this research was conducted with the aim of using factor analysis to determine the affecting factors on water use efficiency of sesame in the conditions of simultaneous application of nitrogen and ecofriendly inputs.
Materials and methods: In order to evaluate the effects of different irrigation levels and nutritional treatments and determining factors affecting water use efficiencis of common bean (Phaseolus vulgaris L.), sesame (Sesamum indicum L.) and maize (Zea mays L.) a split plots experiment based on RCBD design with three replications was conducted during 2015-16 growing season, at Research Farm of Ferdowsi University of Mashhad, Iran. Irrigation levels (50 and 100% of water requirement) and nutritional treatments (1- 75 kg.ha-1 Nitrogen+80 kg.ha-1 Superabsorbent, 2- 80 kg.ha-1 Superabsorbent+6 kg.ha-1 Humic acid+1 Mm Salicylic acid, 3- 6 kg.ha-1 Humic acid+1 Mm Salicylic acid+75 kg.ha-1 Nitrogen, 4- 6 kg.ha-1 Humic acid+1 Mm Salicylic acid+75 kg.ha-1 Nitrogen+80 kg.ha-1 Superabsorbent and 5- Control) assigned to main and sub plots, respectively.
Results: The results showed that the highest seed yield (1672 kg.ha-1) obtained in 100% of water requirement and application of nitrogen+superabsorbent+humic acid+salicylic acid. The role of humic acid and salicylic acid in improving most of the studied traits was significant, so that seed yield, leaf area index, crop growth rate and water use efficiency were 22, 31, 30 and 21% more than treatments without the two inputs, respectively. Factor analysis results showed that variables analyzed to two factors. First factor 59 of variables variance, respectively. First factor included variables of seed yield, seed weight per ,plant, crop growth rate, soil nitrogen and phosphorous and water use efficiency and variables of dry matter yield, plant height, leaf erea index and soil pH were assigned in second factor.
Conclusion: In general, the results of this research showed that treatments of nitrogen+superabsorbent, superabsorbent+humic acid+salicylic acid, nitrogen+humic acid+salicylic acid and nitrogen+superabsorbent+humic acid+salicylic acid increased water use efficiency 15, 27, 32 and 40% compared to control, respectively. According to the results of factor analysis and variables belonging to each factor, it seems that the first factor is the index of yield and the second factor reflects the inherent characteristics of the spatial arrangement of the plant (high load of plant height and leaf area index on this factor). In general, it seems simultaneous application of nitrogen and ecological inputs can improve yield, growth characteristics and water use efficiency. Factor analysis and high correlation between variables in same group showed that with change of variables that are in same group of water use efficiency, can increased water use efficiency and decreased damages of drought stress.
