پديد آورندگان :
حيدري، راويه دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري، ساري، ايران , باقري، نادعلي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري، ساري، ايران , بابائيان جلودار، نادعلي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري، ساري، ايران , نجفي زريني، حميد دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري، ساري، ايران
كليدواژه :
اثر ژن , ارزش غذايي دانه , برنج هيبريد , عملكرد , هتروزيس
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: برنج غذاي اصلي مردم ايران و بسياري از كشورهاي جهان ميباشد. با توجه به افزايش جمعيت و وجود محدوديتهاي اقليمي براي كشت ارقام زراعي مهم از جمله برنج، لازم است كه توليد برنج و در كنار آن ارزش غذايي افزايش يابد. بهرهبرداري از هتروزيس به عنوان راهكاري براي افزايش بيشتر عملكرد و كيفيت دانه برنج ميباشد. بنابراين، هدف از اين مطالعه، بررسي ساختار ژنتيكي و تعيين هتروزيس صفات مورد مطالعه براي برنامههاي اصلاحي و انتخاب تركيبهاي مناسب براي توليد برنج هيبريد ميباشد.
مواد و روشها: در اين آزمايش از 24 هيبريد حاصل از تلاقي شش لاين در چهار تستر (كه براساس برخي صفات مهم غذايي مورد دورگ گيري قرار گرفته بودند) استفاده گرديد. هيبريدها و والدين در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي در سه تكرار براساس پنج صفت ارزش غذايي (فعاليت آنتياكسيداني، محتواي فنل، عناصر آهن و روي و پروتئين) و هفت صفت كيفيت فيزيكي (درصد برنج سالم و خرد، راندمان تبديل، درصد گچيبودن دانه، طول، عرض و شكل دانه) به همراه عملكرد براساس طرح تلاقي لاين × تستر مورد ارزيابي قرار گرفتند و اثرات تركيبپذيري والدين و هيبريدها، وراثتپذيري عمومي و خصوصي و هتروزيس صفات برآورد گرديد.
يافتهها: نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه اثر متقابل لاين × تستر براي صفات معنيدار بود كه اين حاكي از وجود اثر غيرافزايشي ژن در كنترل صفات ميباشد. با توجه به نتايج تركيبپذيري عمومي، ارقام فجر و غريب به عنوان بهترين تركيبشونده براي عملكرد و صفات ارزش غذايي شناخته شدند. اجزاي واريانس ژنتيكي براي صفات مورد بررسي نشان از سهم بيشتر واريانس تركيبپذيري خصوصي نسبت به واريانس تركيبپذيري عمومي بود و اين نشاندهنده اثر غيرافزايشي ژن در وراثتپذيري صفات است. در تحقيق حاضر، تمامي صفات وراثتپذيري عمومي بالا (بالاي 95 درصد) و خصوصي پايين داشتند. بررسي پديده هتروزيس در تلاقي مورد بررسي سهم واريانس غالبيت را در كنترل اين صفات نشان داد.
نتيجه گيري: نتايج حاصل از بررسي اجزاي واريانس ژنتيكي و بررسي هتروزيس نشان از نقش غير افزايشي ژن در كنترل صفات ارزش غذايي، فيزيكي و عملكرد ميباشد. بنابراين، بهترين روش اصلاحي استفاده از هتروزيس و روش هيبريداسيون در اين تحقيق ميباشد. نتايج هتروزيس نشان داد كه براي اصلاح همزمان صفاتي مثل آهن، روي و پروتئين به همراه افزايش درصد برنج سالم، راندمان تبديل، طول دانه و عملكرد و كاهش درصد گچيبودن و درصد برنج خرد ميتوان از تلاقيهاي اوندا × سپيدرود، غريب × آمل2، فجر × آمل2، فجر × آبجيبوجي، اوندا × موسيطارم و اوندا × صدري استفاده نمود.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Rice was the main food of the people of Iran and many countries of the world. As regards to population increase and climate limitations for the cultivation of important crops such as rice, it is necessary to increase rice yield and along with nutritional value. The exploitation of heterosis is a way to increase the grain yield and quality of rice Therefore, purpose this study were evaluation of genetics structure and determination heterosis of the studied traits for breeding programs and selection suitable compounds for production of hybrid rice.
Materials and methods: In this experiment, 24 hybrids obtained from 6 lines in 4 tasters (that according to some important traits of nutritional were crossed) were used. Hybrids and parents were evaluated a randomized complete block design with three replications based on 5 nutritional traits (antioxidant activity, phenol content, Fe and Zn elements and protein) and 7 physical qualities (percentage of broken and unbroken rice, milling recovery, chalkiness percentage of grain, length, width and shape grain) along with yield and effect of combining ability of the parents and hybrids, general and narrow sence heritabilities and heterosis of traits were estimated.
Results: The results of analysis of variance showed that line x tester was significant for traits, indicating the non-additive effect of gene in control of traits. According to the results of general combining ability, Fajr and Gharib cultivars were recognized as the best combiner for yield and nutritional value. The components of genetic variance for the studied traits showed a greater contribution specific combining ability variance than general combining ability variance, this indicates non-additive gene effect in heritability of traits. In the present study, all traits had the high general heritability (above 95%) and the low specific heritability. Investigation of heterosis phenomenon in the studied of crosses showed the largest of dominance of variance in control of these traits.
Conclusion: The results of components of genetic variance and heterosis indicate role of non-additive gene in controlling nutritional value, physical and yield traits. Therefore, the best breeding program was using of heterosis and hybridization method in this study. The results of heterosis showed that for simultaneous breeding of traits such as Fe, Zn and protein along with increase percentage of unbroken rice, milling recovery, grain length and yield and reduction of chalkiness percentage of grain and percentage of broken rice can be used Sepidrud × Onda, Amol2 × Gharib, Amol2 × Fajr, Abji Bojj × Fajr, Musa-Tarom × Onda and Sadri × Onda crosses.
