پديد آورندگان :
ميردورقي، مريم دانشگاه شيراز - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي داراب، داراب، ايران , بهپوري، علي دانشگاه شيراز - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي داراب، داراب، ايران , تقي زاده، محمدصادق دانشگاه شيراز - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي داراب، داراب، ايران , بيژن زاده، احسان دانشگاه شيراز - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي داراب، داراب، ايران , دستفال، منوچهر مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي فارس، داراب، ايران
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: گندم يكي از مهمترين محصولات غذايي در جهان است كه رشد و توليد آن اغلب با تنش خشكي كاهش مي‌يابد. يكي از روش‌هاي ممكن افزايش غذا به روش پايدار با حفظ سطح زير كشت استفاده از سيستم كشت مخلوط است. كشت مخلوط به عنوان يكي از روش‌ها و نمونه‌اي از نظام‌هاي پايدار در كشاورزي اهدافي نظير ايجاد تعادل اكولوژيك، بهره‌برداري بيشتر از منابع، افزايش كمي وكيفي عملكرد، كاهش خسارت آفات بيماري‌ها و علف‌هاي هرز را دنبال مي‌كند. كاهش وابستگي كشاورزان به آفت‌كش‌ها به شرط حفظ كيفيت محصول و بازار پسندي آن يكي از اهداف كشت مخلوط در كشاورزي پايدار است .بطوركلي هدف از اجراي اين آزمايش ارزيابي اثر تنوع ژنتيكي ژنوتيپ‌ها بر عملكرد و اجزاء عملكرد دانه تحت شرايط تنش كم آبي بعد از گلدهي در سيستم‌هاي كشت مخلوط گندم دوروم مي باشد.
مواد و روش‌ها: اين آزمايش بصورت اسپليت پلات در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 97-96 در دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي داراب، دانشگاه شيراز انجام شد. عامل‌ها شامل: رژيم رطوبتي بعد از گلدهي در دو سطح (آبياري مطلوب و تنش كم آبي) و سيستم‌هاي كاشت شامل كشت خالص ژنوتيپ‌هاي گندم دوروم (كشت خالص لاين 4-92DW-، كشت خالص شبرنگ، كشت خالص لاين 14-94DW-، كشت خالص بهرنگ) و كشت مخلوط آن‌ها (كشت مخلوط لاين 4-92 DW-+ شبرنگ، كشت مخلوط لاين 4-92 DW-+ 14-94 DW-، كشت مخلوط 4-92 DW-+ بهرنگ، كشت مخلوط شبرنگ + 14-94 DW-، كشت مخلوط شبرنگ + بهرنگ، كشت مخلوط 14-94 DW-+ بهرنگ، كشت مخلوط 4-92 DW-+ شبرنگ + 14-94 DW-+ بهرنگ) بود.
يافته‌ها: بر طبق نتايج اين آزمايش بيشترين عملكرد دانه در تيمار كشت مخلوط دو ژنوتيپ بهرنگ+ 14-94DW- با ميانگين 8815 كيلوگرم در هكتار در شرايط آبياري مطلوب به دست آمد كه تفاوت معني‌داري با مخلوط چهار ژنوتيپ در شرايط آبياري مطلوب نداشت. كمترين عملكرد دانه در تيمار كشت‌هاي مخلوط بهرنگ + 4-92 DW-با مقدار 2233 كيلوگرم در هكتار در شرايط تنش كم آبي مشاهده شد. همچنين مقايسه گروهي كشت‌هاي خالص و كشت مخلوط دوتايي و چهارتايي اين ژنوتيپ ها نشان داد كه بيشترين عملكرد دانه در تيمار كشت مخلوط چهارتايي تحت شرايط آبياري مطلوب با ميانگين 99/87 كيلوگرم در هكتار بدست آمد. تجزيه ضرايب همبستگي در اين آزمايش نشان داد كه در شرايط تنش كم آبي حداكثر همبستگي مثبت و معني‌دار بين عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك (**0/76=r) مشاهده گرديد. همچنين در شرايط آبياري مطلوب بيشترين همبستگي مثبت و معني‌دار بين عملكرد دانه با عملكرد بيولوژيك (**0/90=r) وجود داشت.
نتيجه‌گيري: استفاده از كشت مخلوط ژنوتيپ‌هاي مختلف گندم دوروم، عملكرد و اجزاي عملكرد را نيز تحت تاثير قرار داد. كشت مخلوط ژنوتيپ‌ها در شرايط آبياري مطلوب بيشترين عملكرد را نسبت به شرايط تنش كم آبي به خود اختصاص داد. در مجموع به نظر مي‌رسد كشت‌هاي مخلوط به دليل داشتن پتانسيل عملكرد دانه بالاتر چه در شرايط آبياري مطلوب و چه در شرايط محدوديت‌هاي رطوبتي قابل توصيه مي‌باشند.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Durum wheat is one of the major food for human consumption in the world and its growth and production has mainly influenced by drought stress. One of the possible ways of increasing food in a sustainable agriculture is to produce higher yields in the same cropping area. Mixed cropping as one of the methods and examples of sustainable agricultural try to follow the objectives such as ecological balance, exploitation of resources, quantitative and qualitative increase of yield, reduction of damage of pests, diseases and weeds. Reduction of farmer's dependence on pesticides is one of the other main goals in sustainable agriculture. In general, the aim of this experiment is to evaluate the effect of genetic diversity of genotypes on yield and grain yield components under water deficiency conditions after flowering in durum wheat mixed systems.
Materials and methods: This experiment was conducted as split plot based on a randomized complete block design with three replicates at Darab College of Agriculture and Natural Resources, Shiraz University, Darab. The factors included of two water regimes after flowering (normal and Water deficiency) and planting systems including pure culture of four durum wheat genotypes (pure culture of DW-92-4 , pure culture of DW-94-14, pure culture of Shabrang, pure culture of Behrang) and their binary mixed culture (mixed culture of DW-92-4+ Shabrang, mixed culture of DW-92-4+ DW-94-14, mixed culture of DW-92-4+ Behrang, mixed culture of DW-94-14+ Shabrang, mixed culture of Shabrang+ Behrang, mixed culture of DW-94-14+ Behrang and quadruple mixed culture of DW-94-14+ Behrang+ DW-92-4+ Shabrang).
Results: According to the results of this experiment, maximum grain yield was observed in the treatment of binary mixed culture of Behrang+DW-94-14 genotypes with an average of 8815 kg ha-1, which did not have a significant difference with the quadruple mixed culture of 4 genotypes in normal irrigation conditions. The minimum grain yield observed in mixed culture of Behrang +Dw-92-4 with the average of 2233 kg ha-1 in water deficiency condition. Also, group comparison of treatments showed that the highest grain yield was obtained in quadruple culture of 4 genotypes with the average yield of 8799 kg ha -1in normal irrigation conditions. The analyses of correlation coefficient in this experiment showed that the highest positive correlation coefficient obtained between grain yield and biological yield (r = 0.76**) in water deficiency conditions. Also, the highest positive correlation coefficient was observed between grain yield and biological yield in normal irrigation conditions(r = 0.90 **).
Conclusion: The use of mixed cropping of different genotypes of durum wheat affected yield and yield components in this experiment. Mixed cropping of genotypes of durum wheat showed the highest yield under normal irrigation conditions compared to water deficiency conditions. Overall, it seems that mixed cropping can be recommended for higher yields potential either under normal irrigation conditions or water deficiency conditions.
Keywords: Drought stress, Genetic diversity, mixed varieties
