انعكاس آموزه‌هاي تعليمي شيخ عبدالقادر گيلاني در نكات بيدل دهلوي

شيخ عبدالقادر گيلاني از عارفان قرن پنجم كه در علوم فقه، حديث، تفسير و ادب، سرآمد روزگار خويش بود و سبك نگارش او در آموزه‌هاي تعليمي‌اش به‌گونه‌اي بود كه بزرگاني چون محيي‌الدين ابن‌عربي را تحت‌تأثير قرار داده بود. در بغداد كار وعظ را برگزيد و گفتاري شيرين داشت.‌ در مجلس تعليم او بيش از چهار هزار نفر گرد مي‌آمد كه سهروردي، مقدسي و ابن ‌جوزي از شاگردان تحت تربيت او بوده‌اند. مبناي روش تربيتي وي هماهنگي طريقت با شريعت و اطاعت از قرآن و سنت است و لازمۀ سيروسلوك را تربيت اخلاقي مي‌داند. فتوح الغيب اثري تعليمي از عبدالقادر گيلاني است. نويسنده با نگاهي شريعت‌مدارانه، مفاهيم معرفت‌شناسي، نكات تربيتي و اخلاقي را براي تعليم مخاطب تبيين مي‌كند. در اين نوشتار بر آنيم تا با روش توصيفي و رويكرد تحليلي بر مبناي يافته‌ها، اصول تربيتي شيخ را كه به سالك متربي براي تبديل نفس اماره به نفس مطمئنه توصيه مي‌كند، بررسي كنيم و تأثير تعليمات وي را در نكات بيدل از مريدان عبدالقادردر شبه‌قارۀ هند نشان دهيم. لزوم اين تحقيق آنكه گيلاني مؤسس سلسلۀ تصوف قادريه، در شبه‌قاره، طرفداران بسياري دارد و مريدانش بسياري از سيره‌هاي تعليمي او را براي تزكيۀ نفس به كار مي‌برند اما تعليمات او ناشناخته است. در اين تحقيق، سعي شده جلوه‌اي روشن‌تر از اصول تربيتي او براي محققان ارائه شود. نتايج پژوهش بيانگر اين است كه بيدل در نگارش نكات علاوه بر قالب و محتوا، با بهره‌گيري از آموزه‌هاي تعليمي گيلاني به اثر خود ارزش و غناي بيشتري بخشيده است. بيدل و عبدالقادر در مباني و مباحث اخلاقي و تعليمي خود مشتركات فراواني دارند، اما در برخي موارد تفاوت ديدگاه نيز دارند كه در اين مقاله بررسي شده است.

no abstract