بررسي تأثير الگوهاي رفتاري جمعيت در شرايط اضطراري بر تخليه ايمن ساكنان در ساختمان هاي بلندمرتبه مسكوني

زمينه و هدف: الگوهاي رفتاري جمعيت در شرايط اضطراري مي توانند روند تخليه ي جمعيت را تحت تاثير قرار دهند. آشنايي با اين رويكردهاي رفتاري نه تنها براي طراحان فضاهاي پرجمعيت شهري مانند ساختمان‌هاي بلندمرتبه، بيمارستان‌ها، ايستگاه‌هاي حمل و نقل عمومي، استاديوم‌هاي ورزشي، سالن‌هاي سينما و تئاتر و غيره جهت پيش‌بيني نحوه‌ي رفتار و حركت جمعيت در شرايط خطر و محاسبه‌ي زمان تخليه‌ي واقعي و مقايسه‌ي آن با استانداردهاي لازم براي تخليه افراد، يك التزام و ضرورت مي باشد بلكه براي مديران و بهره برداران از فضا، جهت مديريت كارآمد در شرايط بحراني مانند زلزله، آتش‌سوزي، بمب‌گذاري و عمليات تروريستي و غيره، امري اجتناب ناپذير است. روش: در اين پژوهش ابتدا براساس مطالعات اسنادي چهار نظريه و رويكرد مختلف در باب رفتار جمعيت در شرايط اضطراري شناسايي گرديده است و سپس با طراحي سناريوهاي مختلف و شبيه سازي فيزيكي و رفتاري افراد با استفاده از مدل هيدروليكي، ميزان تاثير رويكردهاي رفتاري جمعيت بر زمان تخليه‌ي كامل يك ساختمان مسكوني بلندمرتبه در شهر تهران با طبقات 17، 19، 21، 23 و 25 طبقه بررسي و مقايسه گرديد. براي اعتبار سنجي داده ها، شبيه سازي ها با استفاده از نرم افزار pathfinder بر اساس مدل عامل محور مورد بررسي مجدد قرار گرفته اند. يافته ها: با بررسي مطالعات گذشته مشخص گرديد كه چهار الگوي رفتاري جمعيت در شرايط اضطراري شامل وحشت توده اي، وابستگي، هنجاري و هويت اجتماعي وجود دارند. مطابق نتايج به دست آمده از شبيه سازي سناريوها، الگوي رفتاري وحشت توده اي بيشترين تاثير منفي بر روند تخليه ي جمعيت را داراست و رويكرد هنجاري در نقطه ي مقابل آن قرار دارد. بطور ميانگين، در جامعه اي كه بر اساس رفتار وحشت توده اي در شرايط اضطراري عمل مي كنند زمان تخليه ي كامل ساختمان 77.6 درصد بيشتر از زمان تخليه ي جامعه اي است كه بر اساس رويكرد هنجاري رفتار مي كنند. همچنين مشخص گرديد الگوهاي رفتاري كه زمان تخليه ي ساختمان را كاهش مي دهند در ساختمان هاي بلندتر تاثير بيشتري بر روند تخليه دارند. نتيجه گيري: تجمعي از افراد با پديده‌هاي رفتاري وحشت توده‌اي، باعث بروز فاجعه‌هاي انساني خواهند شد اگرچه رفتارهاي اجتماعي پيشرو و انسان دوستانه مانند كمك به غريبه ها و افراد ناتوان و كم توان نيز ضرورتا باعث كاهش زمان تخليه در شرايط اضطراري نمي گردد. از آنجا كه تعداد طبقات يك ساختمان بلند مرتبه ارتباط مستقيمي بر ميزان تاثير الگوهاي رفتاري ساكنان آن بر روند تخليه دارد، آموزش هاي شهروندي و تعيين استراتژي هاي مديريت تخليه تاثير فراواني بر كاهش زمان تخليه يك ساختمان بلندمرتبه و افزايش ايمني در شرايط اضطراري خواهد داشت.