پديد آورندگان :
رضابيگي، سودابه دانشگاه شيراز - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي داراب - گروه اگرواكولوژي، داراب، ايران , بيژن زاده، احسان دانشگاه شيراز - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي داراب - گروه اگرواكولوژي، داراب، ايران , بهپوري، علي دانشگاه شيراز - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي داراب - گروه اگرواكولوژي، داراب، ايران
كليدواژه :
رقم چمران , كارآيي انتقال مجدد مواد پرورده , مشاركت مواد پرورده , وزن هزاردانه
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: گندم از لحاظ سطح زير كشت و محصول توليدي در جهان، رتبه اول را در بين غلات به خود اختصاص داده است و يكي از گياهان عمده مورد كشت در مناطق خشك و نيمه‌خشك مي‌باشد (21). حساسيت گندم به كم‌آبي در همه مراحل يكسان نيست؛ مرحله رشد زايشي نسبت به كم‌آبي بسيار حساس است كه كاربرد سيليكون مي تواند تا حدي مقاومت گياه به كمبود آب در اين مرحله را افزايش دهد (27). اين تحقيق به‌منظور بررسي اثر محلول‌پاشي سيليكون بر ميزان انتقال مجدد مواد پرورده و عملكرد دانه گندم در شرايط تنش آبي آخر فصل رشد انجام شد.
مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسي اثر سيليكون بر انتقال مجدد و عملكرد دو رقم گندم نان و ماكاروني تحت شرايط تنش آبي پايان فصل، پژوهشي مزرعه‌اي به‌صورت اسپليت فاكتوريل در قالب طرح بلوك كامل تصادفي در سال زراعي 97-1396 به اجرا درآمد. فاكتورهاي آزمايش شامل تنش آبي در دو سطح آبياري مطلوب و قطع آبياري از اواخر گل‌دهي، محلول‌پاشي سيليكون در سطوح صفر،1، 2 و 3 ميلي‌مولار و ارقام شامل گندم نان (چمران) و ماكاروني (شبرنگ) بودند. در اين پژوهش انتقال مجدد مواد پرورده، مشاركت مواد پرورده و كارآيي انتقال مجدد مواد پرورده با استفاده از روش‌هاي پيشنهادي كاكس و همكاران (2006) و پاپاكوستا و گياناس (1991) محاسبه شد (38، 15).
يافته‌ها: نتايج نشان داد كه اثرات اصلي تنش آبي پايان فصل، ارقام و سيليكون بر محتواي انتقال مجدد مواد پرورده، كارآيي انتقال مجدد مواد پرورده، مشاركت مواد پرورده، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، عملكرد بيولوژيك و عملكرد دانه معني‌دار بود. كارآيي انتقال مجدد مواد پرورده و مشاركت مواد پرورده و ميزان انتقال مجدد مواد پرورده در شرايط تنش آبي و مصرف 3 ميلي‌مولار سيليكون به ترتيب 12/7، 25/3 و 16 درصد نسبت به شرايط عدم مصرف سيليكون افزايش داشتند. همچنين تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه در شرايط تنش آبي و 3 ميلي‌مولار سيليكون به ترتيب 43 و 13 درصد افزايش نشان دادند. در شرايط آبياري مطلوب، عملكرد دانه با وزن هزار دانه همبستگي مثبت و معني‌داري داشت (**545 /0=r) . در شرايط تنش آبي عملكرد دانه با وزن هزار دانه (**0/520=r)، شاخص برداشت (*0/404= r)، عملكرد بيولوژيك (**810 /0 =r) و مشاركت مواد پرورده (*0/459= r) همبستگي مثبت و معني‌داري نشان داد.
نتيجه‌گيري: در رقم چمران كاربرد برگي سيليكون به ميزان 3 ميلي‌مولار باعث افزايش انتقال مجدد مواد پرورده و كارآيي انتقال مجدد مواد پرورده به‌ترتيب به‌ميزان 67/2 و 38/7 درصد نسبت به شرايط عدم مصرف سيليكون شد كه درنهايت منجر به افزايش 19/7 درصدي عملكرد دانه در رقم چمران نسبت به رقم شبرنگ در شرايط تنش آبي گرديد. بنابراين كاربرد برگي 3 ميلي مولار سيليكون مي تواند راهكاري مناسب در بهبود و افزايش عملكرد دانه گندم در شرايط تنش آبي آخر فصل در مناطق نيمه خشك باشد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Wheat is one of the major plants cultivated in arid and semi-arid regions and is number one whit respect to planting area and production in the world. Sensitivity of wheat to water stress in not equal in all of the growth stages and flowering stage is very sensitive to water stress, which silicon application could be able to increase the tolerance of wheat to water stress. This research was conducted to investigate the effect of silicon spraying on assimilate remobilization and grain yield of wheat under late season water stress conditions.
Materials and Methods: In order to investigate the effect of silicon on remobilization and yield of two bread and durum wheat cultivars, under late season water stress, a field experiment was conducted as split factorial experiment in a completely randomized block design with three replicates at Agriculture College and Natural Resources of Darab, Shiraz University, during 2017-2018 growing season. Experimental treatments consisted of water stress in two levels included normal irrigation and water stress at the end of flowering, silicon (Si) spraying at 0, 1, 2, and 3 mM and two wheat cultivars (Chamran and Shabrang). In this research, assimilate remobilization, remobilization contribution and remobilization sufficiency were determined according to Cox et al., (2006) and Papakosta and Gagianas's (1991) methods.
Results: The results showed that the main effects of water stress, cultivars and silicon had significant effects on assimilate remobilization, contribution efficiency, remobilization efficiency, number of seeds per spike, 1000-grain weight, harvest index, biological yield and grain yield. Foliar application of 3 mM Si increased 12.7%, 25.3% and 16% of assimilate remobilization, contribution efficiency, and remobilization efficiency of wheat compared to no Si application, respectively. Also, at 3 mM silicone under water stress the number of seeds per spike and 1000-seed weight increased 43 and 13%, respectively. In normal irrigation conditions, grain yield had a positive and significant correlation with 1000-grain weight (r = 0.545 **), while in water stress conditions, grain yield was had a positive and significant correlation with 1000-kernel weight (0.520**), harvest index (0.404*), biological yield (0.810**) and contribution efficiency (0.459**).
Conclusion: In Chamran cultivar, foliar application of 3mM Si improved assimilate remobilization and remobilization efficiency by 67.2 and 38.7%, respectively, which resulted in 19.7% increase in grain yield of Chamran cultivar compared to Shabrang when plant exposed to water stress. Overall, foliar application of 3 mM silicon could be a suitable approach in improve and increase the wheat grain yield under late season water stress in semi-arid areas.
