اثر محلول پاشي ساليسيليك اسيد و آبسيزيك اسيد بر عملكرد و اجزاي عملكرد خرفه (Portulaca oleracea) تحت شرايط كم‌آبي

Effect of salicylic acid and abscisic acid on yield and yield components of common purslane (Portulaca oleracea) under water deficit

سابقه و هدف: خرفه (Portulaca oleracea L.) يكي از گياهان دارويي با ارزش از خانواده Portulacaceae است كه از اين گياه به عنوان سبزي برگي و كاربردهاي دارويي مي‌توان استفاده كرد. كمبود آب يكي از تنش‌هاي غيرزيستي عمده است كه اثرات نامطلوبي بر رشد و عملكرد گياهان دارد. استفاده از تنظيم‌كننده‌هاي رشد مانند ساليسيليك اسيد و آبسيزيك اسيد سبب افزايش مقاومت گياهان به تنش‌هاي زيستي و غيرزيستي مي‌شود و به‌عنوان يك راهبرد براي جلوگيري از اثرات مخرب تنش‌هاي محيطي است. با توجه به مشكلات كم‌آبي در كشور و كاربرد گسترده خرفه در صنايع دارويي، آرايشي، بهداشتي و غذايي، اين تحقيق به منظور بررسي اثرات ساليسيليك اسيد و آبسيزيك اسيد بر عملكرد، اجزاي عملكرد و برخي صفات كمي و كيفي علوفه خرفه تحت تنش كم‌آبي به اجرا درآمد. مواد و روش‌ها: براي انجام اين آزمايش مزرعه‌اي به‌صورت اسپليت‌پلات بر پايه طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار در سال 1397 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه پيام نور اردبيل اجرا گرديد. فاكتورهاي آزمايش شامل چهار سطح آبياري (آبياري بعد از 70، 100، 130 و 160 ميلي‌متر تبخير از تشتك كلاس A) و سه سطح محلول‌پاشي شامل شاهد (محلول‌پاشي با آب)، محلول‌پاشي با ساليسيليك اسيد (يك ميلي‌مولار) و محلول‌پاشي با آبسيزيك اسيد (50 ميكرومولار) در مراحل پنج برگي و گل‌دهي كامل بودند. تيمارهاي آبياري و محلول‌پاشي به ترتيب در كرت‌هاي اصلي و فرعي قرار گرفتند. در اين پژوهش، عملكرد و اجزاي عملكرد دانه، عملكرد علوفه تر و خشك و نيز پروتئين خام علوفه خرفه ارزيابي شدند. يافته‌ها: نتايج تحقيقات نشان دادند تنش كمبود آب موجب افت تعداد كپسول در بوته، تعداد دانه در كپسول، تعداد دانه در بوته، عملكرد بيولوژيكي و دانه گرديد. محلول‌پاشي با ساليسيليك اسيد و آبسيزيك اسيد موجب افزايش معني‌دار تعداد كپسول در بوته (به ترتيب 2/13، 9/10 درصد)، عملكرد بيولوژيكي (به ترتيب 2/15 و 1/13 درصد) و عملكرد دانه (به ترتيب 16/1 و 13/3 درصد) شد. عملكرد علوفه تر و خشك و نيز درصد و عملكرد پروتئين خام علوفه تحت تنش كمبود آب به ترتيب 66/8، 65/7، 35/4 و 80/8 درصد كاهش يافتند. كاربرد ساليسيليك اسيد و آبسيزيك اسيد موجب افزايش معني‌داري در عملكرد علوفه تر و خشك و عملكرد پروتئين علوفه خرفه شد. نتيجه‌گيري: در تمام صفات مورد بررسي تفاوت معني‌داري از لحاظ آماري بين سطوح محلول‌پاشي با ساليسيليك اسيد و آبسيزيك اسيد وجود نداشت. بنابراين، محلول‌پاشي با ساليسيليك اسيد و آبسيزيك اسيد براي بهبود عملكرد دانه و علوفه خرفه به ويژه تحت تنش كم آبي توصيه مي‌گردد.

Effect of salicylic acid and abscisic acid on yield and yield components of common purslane (Portulaca oleracea) under water deficit Abstract Background and objectives: Purslane (Portulaca oleracea L.) is one of the most valuable herbs of the Portulacaceae family, which can be used as herbs and medicinal purposes. Water deficit is one of the major abiotic stresses that have adverse effects on plant growth and yield. The application of growth regulators such as salicylic acid and abscisic acid increases the resistance of plants to stresses and is a strategy to prevent the destructive effects of environmental stresses. Due to the low water resources in the country and the widespread use of purslane in the pharmaceutical, cosmetic, health and food industries, this study was conducted to investigate the effects of salicylic acid and abscisic acid on yield, yield components and some quantitative and qualitative traits of purslane forage under water deficit stress. Materials and methods: Field experiment was carried out as split-plot based on randomized complete block design with three replications in 2018. Treatments were four levels of water supply (irrigation after 70, 100, 130 and 160 mm evaporation from class A pan) and three levels of foliar application (control (foliar application of water), foliar application of salicylic acid (1 μmolar) and foliar application of abscisic acid (50 μmolar). Irrigation and foliar application treatments were allocated to main and sub plots, respectively. Results: Decreasing water supply led to reduction in number of capsules per plant, number of grains per capsule, number of grain per plant, biological and grain yield. Foliar application of salicylic acid and abscisic acid caused significant increase in number of capsules per plant (13.2 and 10.9% respectively), biological (15.2 and 13.1% respectively) and grain (16.1 and 13.3% respectively) yield. Fresh and dry forage yield and crude protein percentage and yield decreased 66.8, 65.7, 35.4 and 80.8% respectively as a result of water deficit. Fresh and dry forage yield and crude protein yield significantly enhanced by foliar application of salicylic acid and abscisic acid. Conclusion: There was no significant difference between salicylic acid and abscisic acid foliar application. Therefore, regarding to beneficial effects of salicylic acid and abscisic acid on grain and forage yield of purslane, foliar application of salicylic acid and abscisic acid recommended for the study area. This would become more important under conditions where water availability is limited.