پديد آورندگان :
فنايي، حميدرضا سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي سيستان - بخش تحقيقات علوم زراعي و باغي، زابل، ايران , نارويي راد، محمدرضا سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي سيستان - بخش تحقيقات علوم زراعي و باغي، زابل، ايران , كشته گر خواجه داد، محمد سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي سيستان - بخش تحقيقات علوم زراعي و باغي، زابل، ايران
كليدواژه :
آرايش كاشت , اجزاي عملكرد , روغن , فاصله رديف
چكيده فارسي :
عملكرد در گياهان زراعي همچون كنجد تحت تأثير شرايط محيطي، خصوصيات ژنتيكي و مديريت مزرعه قرار مي‌گيرد، يكي از عوامل مديريتي كه عملكرد كنجد را تحت تاثير قرار مي‌دهد آرايش كاشت و تراكم بوته است. افزايش تراكم روشي براي بالا بردن عملكرد محصول در واحد سطح است و تعيين آرايش كاشت مناسب جهت استفاده بهينه از منابع، شرايط آب و هوايي و ظرفيت ژنتيكي ارقام داراي ضرورت هست. لذا اين آزمايش با هدف بررسي آرايش كاشت بر عملكرد ارقام كنجد از طريق تغيير در فاصله بين رديف و تراكم بوته انجام شد.
اين آزمايش به‌صورت اسپليت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در بهار دو سال زراعي 93-1392و 94-1393 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي زهك، واقع در استان سيستان و بلوچستان اجرا گرديد. فواصل رديف در سه سطح شامل30،40 و 50 سانتي‌متر، به‌عنوان فاكتور اصلي و تراكم بوته (20، 30 و 40 بوته در مترمربع) و ژنوتيپ (داراب 1، شوين و محلي سيستان) به‌عنوان عوامل فرعي در نظر گرفته شدند. در اين بررسي ويژگي‌هاي عملكرد و اجزاي عملكرد دانه، ويژگي‌هاي فنولوژيكي، درصد و عملكرد روغن مورد بررسي قرار گرفت. تجزيه آماري داده‌ها با نرم‌افزار MSTAT-C و مقايسه ميانگين‌ها در سطح احتمال 5% با استفاده از آزمون چند دامنه‌اي دانكن صورت گرفت. همچنين براي رسم نمودارها از نرم‌افزار اكسل استفاده شد.
نتايج تجريه واريانس مركب نشان داد كه اثر سال بر عملكرد دانه، روز تا شروع گلدهي و روز تا رسيدگي فيزيولوژيك معني‌دار بود. اثر فاصله رديف و رقم بر اجزاي عملكرد و عملكرد دانه معني‌دار بود. اثر تراكم بوته به غير از تعداد دانه در كپسول بر عملكرد و اجزاي عملكرد دانه معني‌دار بود. از طرف ديگر، اثر متقابل سه‌گانه عوامل مورد بررسي بر عملكرد دانه معني‌دار بود. بالاترين عملكرد دانه در سال اول با ميانگين 937 كيلوگرم در هكتار بدست آمد. در بين فواصل رديف بالاترين عملكرد دانه به فاصله رديف 40 سانتي‌متر با ميانگين 898 كيلوگرم در هكتار تعلق داشت كه نسبت به فاصله رديف 30 و 50 سانتي‌متر به ترتيب 27 و 14 درصد افزايش توليد داشت. در بين تراكم‌هاي بوته بالاترين عملكرد دانه به تراكم 30 بوته در مترمربع با ميانگين 809 كيلوگرم در هكتار تعلق داشت كه نسبت به تراكم 10 و40 بوته در مترمربع به ترتيب 7/8 و 5 درصد افزايش نشان داد. در بين ارقام مورد بررسي عملكرد دانه رقم داراب 1 با ميانگين 902 كيلوگرم در هكتار نسبت به رقم محلي و شوين به ترتيب 23 و 19 درصد برتري داشت. رقم محلي و داراب 1 بالاترين درصد روغن و عملكرد روغن را در بين ارقام داشتند. اثر متقابل سه‌گانه فاصله رديف ×تراكم بوته ×رقم بيشترين عملكرد دانه را با ميانگين 1149 كيلوگرم در هكتار در فاصله رديف40 سانتي‌متر و تراكم 30 بوته براي رقم داراب 1 نشان داد.
به طور كلي نتايج نشان داد كه جهت دستيابي به حداكثر عملكرد دانه و روغن در كنجد در شرايط منطقه سيستان براي ارقام چند شاخه مانند داراب 1 و محلي سيستان رعايت فاصله رديف40 سانتي‌متر و تراكم 30 بوته در مترمربع و در ارقام تك شاخه مانند شوين رعايت فاصله رديف40 سانتي‌متر و تراكم 40 بوته در مترمربع قابل توصيه مي‌باشد.
چكيده لاتين :
Yield of crops such as sesame is affected by environmental conditions, genetic characteristics and field management. Increasing plant density is one way to improve crop yield per unit area and determining the best planting arrangement for optimal use of resources, climatic conditions and genetic capacity of cultivars is essential. Therefore, this experiment was conducted to investigate the planting pattern on sesame varieties yield by changing the distance between row and plant density.
The experiment was carried out as a factorial split plot as based randomized complete block design with three replications in two spring in 2015-16 at Zakak Agricultural and Natural Resources Research Station, Sistan and Baluchestan province. Row intervals at three levels including 30.40 and 50 cm were considered as main factors and plant density (20, 30 and 40 plants per m2) and genotype (Darab 1, Shovine in and Sistan local) as sub-factors. In this study, yield characteristics and components of grain yield, phenological characteristics, oil percentage and yield were investigated. Statistical analysis was performed using MSTAT-c software and the means were compared at 5% level using Duncan's multiple range test. Excel software was used to draw charts.
The results of combined analysis of variance showed that the effect of year on grain yield, day to flowering and day to physiological maturity was significant. The effect of row and cultivar distance on yield components and grain yield showed significant differences. The effect of plant density except number of seeds per capsule on yield and yield components was significant. Triple interaction effects of studied factors on grain yield were significant. The highest grain yield was obtained in the first year with an average of 937 kg / ha. Among the row intervals, the highest grain yield belonged to the 40 cm row spacing with an average of 898 kg / ha, which was 27% and 14% higher than the 30 and 50 cm row spacing, respectively. Among the plant densities, the highest grain yield belonged to 30 plants / m 2 with an average of 809 kg / ha, which was 7.8% and 5%, respectively. Among the studied cultivars, Darab 1 had the highest yield of 902 kg / ha with 23 and 19%, respectively. Local cultivar and Darab 1 had the highest oil content and oil yield among cultivars. The interaction of triple row spacing × plant density × cultivar showed the highest grain yield with average of 1149 kg.ha-1 at 40 cm row spacing and 30 plant density for Darab 1 cultivar.
Based on the results of this experiment, it can be concluded that in order to achieve maximum grain and oil yield in sesame for multiple branch cultivars such as Darab 1 and local Sistan cultivar, observing 40 cm row spacing and 30 plants per m2 and for single branched cultivars such as Shovine observing 40 cm row spacing and 40 plants per m2 are recommended in Sistan region conditions
