پديد آورندگان :
فتحي، ناهيد دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري , پيردشتي، همت اله دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - پژوهشكده ژنتيك و زيست فناوري كشاورزي طبرستان - گروه زراعت، ساري، ايران , نصيري، مرتضي سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - مؤسسه تحقيقات برنج كشور، آمل، ايران , بخشنده، اسماعيل دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - پژوهشكده ژنتيك و زيست فناوري كشاورزي طبرستان، ساري، ايران
كليدواژه :
تجزيه رگرسيون , دانه برنج , راندمان تبديل , ميزان گچي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف:
آماره‌هاي تبديل برنج شامل راندمان تبديل، درصد دانه خرده، ميزان گچي و سفيدي به دليل تأثيرگذاري بر ميزان ضايعات، قيمت، بازارپسندي و درآمد نهايي توليد از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. كاهش كيفيت تبديل دانه برنج در اثرتغييرات اقليم و افزايش جهاني دما هوا يكي از چالش‌هاي مهم در بسياري از مناطق برنج‌خيز دنيا از جمله كشور ما محسوب مي‌‌شود و تغييرات راندمان تبديل صرف‌نظر از مديريت زراعي به خصوصيات رقم و شرايط محيطي هر منطقه به‌خصوص دماي هوا در مرحله پر شدن دانه وابسته است. بنابراين، اين مطالعه با هدف بررسي تأثير منطقه محل كشت بر پارامترهاي مرتبط با تبديل دانه در دو رقم برنج (’طارم هاشمي‘ و ’شيرودي‘) و رابطه بين اين پارامترها با ميانگين دماي هوا در طول دوره پر شدن دانه در سه منطقه آمل، بابلسر و پل‌سفيد از استان مازندران اجرا شد. .
مواد و روش‌ها:
سه آزمايش به طور مجزا در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در سه منطقه شامل بابلسر(با ارتفاع 21 متر پايين‌تر از سطح آب‌هاي آزاد)، آمل (با ارتفاع 24 متر بالاتر از سطح آب‌هاي آزاد) و پل‌سفيد (با ارتفاع 625 متر بالاتر از سطح آب‌هاي آزاد) بر روي دو رقم برنج ’طارم هاشمي‘ و ’شيرودي‘ در سال 1393 اجرا گرديد. عمليات كاشت، داشت و برداشت در هر يك از مناطق مطابق با عرف همان منطقه و در شرايط مطلوب مديريتي انجام شد. همچنين، كليه صفات مورد مطالعه سه ماه بعد از برداشت در آزمايشگاه كيفيت بذر موسسه تحقيقات برنج آمل اندازه‌گيري گرديد.
يافته‌ها:
نتايج نشان داد كه اثر اقليم‌هاي متفاوت محلي بر برخي از صفات همچون درصد راندمان تبديل، دانه سالم، خرده و ميزان گچي در سطح احتمال يك درصد معني‌دار گرديد. دانه برنج توليد شده در مزارع پل‌سفيد از نظر كليه صفات كيفي اندازه‌گيري شده نسبت به مزارع آمل و بابلسر از كيفيت تبديل بالاتري برخوردار بودند. كه علت آن را مي‌توان به وقوع ميانگين دماي هوا پايين‌تر در طول مرحله پر شدن دانه نسبت داد. به‌طور كلي، به ازاي افزايش هر يك درجه سانتي‌گراد در ميانگين دما هوا در ارقام ’طارم هاشمي‘ و ’شيرودي‘راندمان تبديل (1/46 و 1/03 درصد)، ميزان دانه كامل (3/58 و 3/11 درصد) و درجه سفيدي (1/25 و 1/42 واحد) كاهش يافت. در مقابل، ميزان خرده دانه به‌ترتيب 2/63 و 2/51 درصد و ميزان گچي به‌ترتيب 1/65 و 4/24 درصد افرايش نشان دادند. سود اقتصادي تبديل به ازاي هر يك درجه سانتي‌گراد افزايش دما، براي رقم ’شيرودي ‘و ’طارم هاشمي‘ به‌ترتيب 12/000/000 و 8000/000ريال در هر هكتار كاهش يافت.
نتيجه‌گيري:
از نتايج مطالعه حاضر مي‌توان براي پيش‌بيني ميزان ضايعات تبديل دانه برنج و برآورد اثرات دما بر سود اقتصادي در شرايط اقليمي مازندران استفاده نمود. بر اساس يافته‌هاي اين مطالعه مي‌توان تغييرات كيفيت دانه برنج به دما را در هر دو رقم ’طارم هاشمي‘ و ’شيرودي‘، تحت شرايط اقليم‌هاي متفاوت محلي مازندران برآورد نمود.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Rice milling parameters consist of milling recovery, broken grain percent, chalkiness and whiteness due to the effect on waste, price, marketing and final income of production. Reducing in rice grain milling parameters due to climate change and global temperature increase is one of the most important challenges in many of the world's rice planting regions, including our country, and the changes in milling recovery, regardless of agronomic management, depend on the environmental conditions of each region, especially the air temperature on grain filling stage. Therefore, the present study was conducted to investigate the effect of different local climates on milling parameters (MP) of two rice cultivars (cvs. ‘Tarom-Hashemi’ and ‘Shiroudi’) and also to estimate the relationships between MP and average air temperatures (AAT) during the grain filling stage of rice (from anthesis stage (50% of flowers opened) to harvesting time) in Babolsar, Amol and Polesefid regions in Mazandaran province.
Materials and methods: Three field experiments were conducted separately based on the randomized complete blocks design with four replications in Babolsar (-21 m sea level, asl), Amol (+24 m asl) and Polesefid (+625 m asl) in the north of Iran on two rice cultivars ‘Tarom-Hashemi’ and ‘Shiroudi’ in 2014. All agronomic managements were done based on local recommendations in each region. Moreover, all studied traits were measured in the grain quality laboratory of Rice Research Institute of Iran, Deputy of Mazandaran (Amol) in three months after harvesting.
Results: The results indicated that the effects of different local climates were statistically significant on percentage of milling recovery, head and broken grain and chalkiness (P < 0.01). All studied traits in Polesefid were better than them in both Amol and Babolsar which can be due to lower temperature during the grain filling stage of rice. In general, milling recovery (1.46 and 1.03 %, respectively), amount of head grain (3.58 and 3.11 mm, respectively) and whiteness (1.25 and 1.42, respectively) increased linearly per unit increase in AAT in both ‘Tarom-Hashemi’ and ‘Shiroudi’, respectively. Inversely, broken grain of rice (2.63 and 2.51%) and chalkiness content (1.65 and 4.24%) increased linearly per unit increase in temperature for ‘Tarom-Hashemi’ and ‘Shiroudi’, respectively. Milling economic benefit also decreased 8000,000 and 12,000,000 Rial ha-1 per unit increase in temperature for ‘Tarom-Hashemi’ and ‘Shiroudi’, respectively.
Conclusion: These results can be used for predicting the amount of rice milling wastage and estimating the effect of temperature on economic benefit under climate conditions of Mazandaran province. Based on our findings in this study, milling parameters variation were related to temperature which can be estimated in both cultivars (‘Tarom-Hashemi’ and ‘Shiroudi’) under different local climates of Mazandaran.
