پديد آورندگان :
رحمتي، هوشنگ دانشگاه گنبدكاووس، گنبدكاووس، ايران , نخ زري مقد، علي دانشگاه گنبدكاووس - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي - گروه توليدات گياهي، گنبدكاووس، ايران , راحمي كاريزكي، علي دانشگاه گنبدكاووس - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي - گروه توليدات گياهي، گنبدكاووس، ايران , اورسجي، زينب دانشگاه گنبدكاووس - دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي - گروه توليدات گياهي، گنبدكاووس، ايران
كليدواژه :
پايداري , عملكرد دانه , گندم دوروم , محيط رطوبتي
چكيده فارسي :
ﮔﻨــﺪم دوروم ﺑــــﺎ ﻧـــــﺎم ﻋﻠﻤـــي Triticum turgidum var. durum ﺗﺘﺮاﭘﻠﻮﺋﻴــﺪ و داراي 28 ﻛﺮوﻣـﻮزوم ميباشد و ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻏﻼت دﻧﻴﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻴﻤﻪ ﺧﺸﻚ ﺟﻬﺎن ﻛﺸﺖ ﻣﻲﺷـﻮد. معرفي ژنوتيپ‌هايي با عملكرد بيشتر، متحمل به كم‌آبي و داراي پايداري بالا يكي از ضرورت‌هاي توسعه كشت گندم دوروم است. اثر متقابل ژنوتيپ در محيط يكي از موضوعات مهم در برنامه‌هاي اصلاحي ميباشد و در صورت وجود اثر متقابل بايد پايداري و سازگاري ژنوتيپ‌ها در محيط‌هاي مختلف براي توليد محصول مطمئن ارزيابي شود. در تحقيق حاضر به‌منظور بررسي پايداري 10 ژنوتيپ گندم دوروم، آزمايشي در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در دو شرايط ديم و آبياري انتهايي طي سالهاي زراعي1397-1396و 1398-1397، در شهرستان كوهدشت استان لرستان انجام شد. نتايج تجزيه واريانس عملكرد دانه ژنوتيپ‌ها براي اجراي آزمايش در طي دوسال و در دو محيط نشان داد كه تنوع معني‌داري (01/0 p<) براي عملكرد در بين ژنوتيپ‌ها وجود داشت، اثر سال معني‌دار نشد و اثر دو محيط در سطح 1% معني‌دار بود، همچنين اثر متقابل ژنوتيپ× محيط نيز در سطح 1 درصد معني‌دار شد. براساس ميانگين عملكرد، Omrbi3، هانا، بهرنگ و آريا بيشترين پايداري را داشتند، اما در مقابل Dm-73-13، دهدشت، مراغه 1 و مراغه 2 كمترين پايداري را نشان دادند. پايداري ژنوتيپ‌ها با روش‌هاي پارامتري و ناپارامتري براساس عملكرد دانه مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد، كه هيچكدام از پارامترها با عملكرد همبستگي مثبت و معني‌داري نداشتند، بنابراين ژنوتيپ‌هاي داراي بيشترين عملكرد براساس اين پارامترها داراي پايداري بالايي نبودند. بر اساس روش‌هاي پارامتري دو ژنوتيپ آريا و شبرنگ داراي بيشترين پايداري و عملكرد متوسط بودند. در روش‌هاي ناپارامتري نيز مشاهده شد كه ژنوتيپ‌هاي آريا، هانا و Omrbi3 كه پتانسيل بالايي براي عملكرد داشتند براساس RS و kr نيز پايداري بالايي نشان دادند.
چكيده لاتين :
Triticum turgidum var. tetraploid durum and has 28 chromosomes and one of the world's
most important crops in semi-arid regions of the world are grown. Introduced genotypes with
greater yield, drought tolerance and high stability are one of the necessities of cultivation of
durum wheat. Genotype interaction in the environment is one of the important issues in
breeding programs and if there is an interaction, the stability and compatibility of genotypes in
different environments should be evaluated to produce a safe product. In the present study, in
order to investigate the stability of 10 durum wheat genotypes, an experiment was conducted in
the form of a randomized complete block design with 3 replications in both rained and end
irrigation conditions during the cropping years 2019-2018 and 2020-2019, in Koohdasht,
Lorestan province. The results of analysis of variance of grain yield of genotypes for the
experiment during two years in two environments showed that there was a significant variation
(p <0.01) for yield between genotypes, the effect of the year was not significant and the effect of
the two environments was significant at 1%. Also, the interaction of genotype × environment
was significant at 1% level. Based on the average yield, Omrbi3, Hana, Behrang and Aria had
the most stability, but in contrast to Dm-73-13, Dehdasht, Maragheh 1 and Maragheh 2 showed
the least stability. Stability of genotypes was investigated by parametric and non-parametric
methods based on grain yield. The results showed that none of the parameters had a positive and
significant correlation with yield, so the genotypes with the highest yield based on these
parameters did not have high stability. Based on parametric methods, Aria and Shebrang
genotypes had the highest stability and moderate yield. In nonparametric methods, it was
observed that Aria, Hannah and Omrbi3 genotypes, which had high potential for yield based on
RS and kr, also showed high stability.
