تحليل فرايند مجموعه‌سازي كتاب‌هاي چاپي و الكترونيكي در كتابخانه‌هاي مركزي دانشگاه‌هاي دولتي شهر تهران

مقدمه: مجموعه‌سازي به‌عنوان يكي از اساسي‌ترين فعاليت‌ها در كتابخانه مطرح مي‏باشد و به‌دليل اينكه يكي از موارد رضايت مراجعه‌كنندگان از كتابخانه منابع آن محسوب مي‏شود، از حساسيت بالايي برخوردار است. پژوهش حاضر به تحليل فرآيند مجموعه‌سازي كتاب‌هاي چاپي و الكترونيكي در كتابخانه‌هاي مركزي دانشگاه‌هاي دولتي تحت نظارت وزارت علوم، تحقيقات و فناوري در سطح تهران مي‏پردازد. روش‏شناسي: پژوهش به لحاظ هدف، كاربردي است كه با رويكرد كيفي از نوع پديدارشناسي انجام شد. ابزار گردآوري داده‌ها، مصاحبه نيمه‌ساختاريافته، شامل 15 سؤال باز بود كه از طريق آن با 10 كارشناس مجموعه‌سازي يا معاون كتابخانه‌ دانشگاهي مصاحبه به عمل آمد. براي طراحي سؤالات مصاحبه، مطالعات كتابخانه‌اي در حوزه فرايند مجموعه‌سازي و خط ‌مشي مجموعه‌سازي در كتابخانه‌ها صورت گرفت. يافته ‏‏ها: يافته ‏ها نشان داد مجموعه‌سازي كتاب‌ها‌ي چاپي در كتابخانه‏هاي موردمطالعه را مي‌توان تحت تأثير عواملي همچون سياست‌هاي مجموعه‌سازي، شناسايي نيازهاي كاربران، فراهم‌آوري منابع، بودجه و ارزيابي مجموعه مقوله‏بندي كرد. براي مجموعه‌سازي كتاب‌هاي الكترونيكي خط‌ مشي مدوني وجود نداشت و براي فراهم‌آوري آن‎ها از روش‌هاي دانلود رايگان، خريد مجموعه‌اي منابع، اشتراك پايگاه‌هاي اطلاعاتي و يا مبادله بين‌كتابخانه‌اي استفاده مي‌شد. از جمله چالش‌هاي مجموعه‏سازي در كتابخانه‏ها، فراهم نبودن خط‌ مشي مكتوب، نياز به دانش‌افزايي كتابداران و ضعف نرم‌افزارهاي كتابخانه‌اي بود. نتيجه: مطابق با يافته‏ها، مي‌توان نتيجه گرفت سازوكار مجموعه‌سازي در كتابخانه‌هاي موردمطالعه، فاقد گروهي از مؤلفه‌هاي مهم، مانند خط‌ مشي مدون مجموعه‌سازي، اصول مشخص انتخاب و كميته‌هاي انتخاب و همچنين ارزيابي مستمر مجموعه است. همچنين مجموعه‌اي از عوامل بيروني و دروني در كاستي‌هاي موجود، دخيل هستند. تحريم‌هاي بين‌المللي، سياست‌هاي كلي دانشگاه و نحوه تخصيص بودجه كتابخانه‌ها، جدي نگرفتن لزوم تهيه خط‌ مشي مدون مجموعه‌سازي، نبود برنامه‌ريزي مشخص براي ارزيابي مجموعه، از جمله عوامل تأثيرگذار بودند. از نتايج پژوهش حاضر مي‌توان براي شناسايي شيوه‌هاي مجموعه‌سازي در كتابخانه‌هاي دانشگاهي بهره گرفت و در جهت رفع نواقص و چالش‌هاي مجموعه‌سازي گام برداشت.