بررسي درون نگرانه ي معماري مسجد جامع اصفهان با تاكيد بر زمينه يابي مفاهيم غيبي غزليات فارسي(حافظ و مولوي)

Surveying Introspection of Architecture of Jame` Mosque of Isfahan with Emphasis on Grounded Study of Unseen Concepts of Hafez' and Mulavi's Lyrics

ميان ساختار هاي پنهان مساجد و مفاهيم غيبي متجلي در ادبيات غيبي ايران ارتباط تنگاتنگي وجود دارد كه نشانگر حساسيت هاي اعتقادي در شيوه ي ساخت مساجد مشهور ايران به خصوص اصفهان بوده است.لذا اين سوال پيش مي آيد كه چه عاملي سبب تجلي مفاهيم غيبي در معماري مساجد و در مقياس كوچكتر در مساجد اصفهان شده ست؟ و در آن چه شواهدي از تائيدات غيبي در باعث ايجاد حس تقرب و جاودانگي مي شود؟ در اين راستا اين پژوهش با هدف پاسخ به سوالات مطرح شده ، به طور خاص در مسجد جامع اصفهان مي كوشد به عواملي بپردازد كه باعث تجلي غيب در اين بنا شده است. روش پژوهش كيفي و مبتني بر بررسي نمونه موردي با استفاده از شيوه ي زمينه يابي و ثبت مشاهدات توصيفي-تحليلي با رويكرد درون نگرانه است. ابتدا با شيوه ي زمينه اي و با مراجعه به منابع غيبي در ادبيات (اشعار حافظ و مولوي به عنوان افرادي واصل بر غيب با كارگيري مفهوم مثالي قوه ي خيال)، عوامل اجتماعي-كالبدي غيبي به عنوان شاخص هاي ايجاد معماري غيبي ارائه شده و سپس با بررسي نمونه موردي توصيفات درون نگرانه و برداشت هاي دروني از مفاهيم مستتر در معماري مسجد جامع اصفهان، در جهت تدقيق عوامل موثر در جاودانه شدن اين مغيب ارائه مي گردد. از جمله ي مفاهيم غيبي ،مفاهيم مربوط به عالم مثال است. مفهوم مثالي و مدرِك مرتبط با آن يعني قوه ي خيال، به ايجاد رابطه ي انسان با عوالم غيبي در سلسله مراتب عوالم مادي،مثالي و ملكوتي مي پردازد كه با تامل در آن ها مي توان بر نحوه ي دريافت هاي غيبي شاهدان غيب در شئون تمدن مبتني بر غيب، از جمله معماري دست يافت. در مسجد جامع اصفهان به واسطه ي مفاهيمي چون : بيرون گردن نعلين، خرقه ي مي آلود، انشاي هندسه ي درون، تتق غيبي، خرابات، جام جم و غيره، نحوه ي دستيابي به مفاهيم غيبي را در بنا تبيين مي گرداند. نتايج اجمالي اين تحقيق حاكي از اين است كه ساختار غيبي مسجد به دليل تجلي مفاهيم غيبي ناشي از نحوه ي كاربرد ابزارهاي تجلي زمان خود از جمله ادبيات و معماري غيبي ، امكان ايجاد قرار و سرانجام حس تقرب در اين بنا شده است.

There are close relationships between hidden structures of mosques and unseen concepts embodied in Persian language and literature of Iran that show that construction of famous mosques in Iran, especially in Isfahan Style are immortal and timeless. A question arises in this context as to what factors have led to the manifestation of unseen concepts in the architecture of Isfahan mosques objectively? In this regard, this research aims to answer the questions raised, especially in the mosque of Isfahan and tries to address the factors that led to the manifestation of the unseen in this building. The research method is the qualitative and describes the case study by introspection and grounded theory. The method refers to the unseen sources of Persian literature of Iran Hafez's and Mulavi's lyrics to extract unseen concepts then introspective descriptions of case study are presented as internal perceptions of the manifestation of concepts in the architecture of the mosque of Isfahan.The emergence of The Unseen Nature of existence is Divine Hidden Manifestation in the mirror of architecture of the place-time of worship can be a container of intuition of unseen realms of existence. The paradigmatic allegorical immortal language of unseen architecture in Jamé Mosque of Isfahan is full of glimpses of witnesses in different periods, in desire to intuit unseen realities. In this mosque, concepts derived from the Hafiz's and Mulavi's poems as persons who have indwelled in unseen realm and speak about the realities allegorically that can be employed as esoteric meanings of architecture with their manifestation in place and time. This research is done with hope to use the unseen meanings in mosque architecture to upgrade them as reminder of unseen realities and in a higher level as unseen places.