تجزيه عليت عملكرد دانه گندم با غلبه بر چندهم خطي صفات

تجزيه عليت از قديمي­ترين روش­هاي آگاهي از اثرات مستقيم و غيرمستقيم صفات بر عملكرد دانه مي­باشد اما كاربرد گسترده اين رويكرد با مشكل چند هم­خطي محدود مي­ گردد كه در تحقيق حاضر سعي بر رفع آن شده است. تعداد 298 ژنوتيپ گندم نان طي دو سال زراعي در قالب طرح لاتيس ارزيابي شدند و تجزيه عليت عملكرد دانه با روش ساده و ريج مورد مطالعه قرار گرفت. بالاترين اثر مستقيم بر عملكرد دانه در سال اول به­ ترتيب مربوط به وزن سنبله، تعداد دانه و وزن هزار دانه و در سال دوم مربوط به تعداد دانه، وزن هزار دانه و وزن سنبله بود. وزن سنبله و تعداد دانه در سال اول از طريق يك­ديگر و نيز از طريق طول سنبله و ارتفاع بوته اثر غيرمستقيمي بر عملكرد داشتند. در سال دوم نيز تعداد دانه و وزن هزار دانه از طريق وزن سنبله بيشترين اثر غيرمستقيم را نشان دادند. همچنين نتايج نشان داد صفات روز تا آبستني و روز تا گلدهي در هر دو سال و وزن سنبله در سال دوم از چند هم­خطي بالايي برخوردار بودند كه استفاده از ثابت 0/10=k در تجزيه عليت ريج منجر به غلبه بر اين مشكل شد. در نهايت برخلاف تجزيه عليت ساده، با انجام تجزيه عليت ريج مشخص شد كه در سال دوم وزن سنبله از طريق تعداد دانه اثر غيرمستقيمي بر عملكرد دانه داشت. با توجه به نتايج، توصيه مي­ گردد مسئله چند هم­خطي ميان صفات در مطالعات آتي تجزيه عليت مورد توجه قرار گيرد.

Path analysis is one of the oldest methods of knowing the direct and indirect effects of traits on yield, but the widespread application of this approach is limited by the problem of multicollinearity, that has been addressed in the present study. A total of 298 bread wheat genotypes were evaluated during the two cropping years in the lattice design and the path analysis of grain yield was studied by simple and ridge methods. The highest direct effect on grain yield in the first year were related to spike weight, number of seeds and 1000-seed weight, respectively, and in the second year were related to number of seeds, 1000-seed weight and spike weight, respectively. Spike weight and number of seeds in the first year had an indirect effect on yield through each other as well as through spike length and plant height. In the second year, the number of seeds and 1000-seed weight through the weight of spikes showed the most indirect effect. Day to booting and day to flowering traits in both years and spike weight in the second year had a high multi-collinearity that the use of constant k =0.10 in ridge causal analysis overcame this problem. Finally, in contrast to simple path analysis, ridge path analysis showed that the spike weight through the number of seeds had an indirect effect on grain yield in the second year. According to the results, it is recommended to consider the issue of multicollinearity between traits in future path analysis studies.