بررسي وراثت‌پذيري و نوع عمل ژن‌هاي كنترل كننده صفات مختلف كلزاي بهاره به روش تجزيه داي‌آلل

كلزا يكي از مهمترين گياهان دانه روغني در ايران است، به ­طوري‌كه توسعه سطح زير كشت آن به علت محدوديت در منابع ژنتيكي مستلزم ايجاد تنوع ژنتيكي به ­وسيله دورگ‌گيري در قالب برنامه‌هاي اصلاحي و نهايتا معرفي لاين‌هاي پرپتانسيل به جامعه كشاورزي مي‌باشد. بنابراين هدف از اين پژوهش، ايجاد تنوع ژنتيكي از طريق دورگ‌گيري 8 ژنوتيپ‌ بهاره كلزا با استفاده از طرح داي‌آلل كامل و بررسي نحوه توارث و نوع عمل ژن‌هاي كنترل كننده برخي صفات زراعي، عملكرد و اجزاي آن در نتاج F1 در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي در سه تكرار در سال زراعي 98-1397 و 99-1398 بود. تجزيه اجزاي واريانس نشان داد كه ميانگين مربعات تركيب ­پذيري عمومي تنها براي صفات ارتفاع شاخه‌بندي، طول خورجين، تعداد خورجين در شاخه فرعي و تعداد كل خورجين در بوته معني­دار شد، در حالي­ كه ميانگين مربعات تركيب‌‌پذيري خصوصي و اثرات متقابل براي تمامي صفات معني­ دار بودند. بيشترين و كمترين مقادير به دست آمده از نتايج وراثت­ پذيري خصوصي براي صفت طول خورجين (%18) و صفت تعداد دانه در خورجين (%0/4) بود. همچنين نسبت GCA/SCA بيانگر اهميت اثرات افزايشي براي صفات ارتفاع شاخه­بندي، طول خورجين، تعداد خورجين در شاخه فرعي و تعداد كل خورجين در بوته بود. والدين SPN-182 و SPN-202 از تركيب­ پذيري ­عمومي مثبت و معني ­داري براي صفات تعداد شاخه ­هاي فرعي، تعداد خورجين در شاخه فرعي، تعداد كل خورجين در بوته، تعداد دانه در خورجين و عملكرد دانه برخوردار بودند. دورگ­هاي SPN-207×SPN-182 و SPN-206×SPN-182 با بيشترين مقدار تركيب­پذيري خصوصي مثبت و معني ­دار براي صفت عملكرد دانه به منظور توليد هيبريد­هاي سينگل كراس حائز اهميت بودند.

Oilseed rape is one of the most important oilseeds in Iran. Due to limited genetic resources, the development of its cultivated area requires genetic diversity by hybridization in breeding programs and, finally, introducing potential lines to the agricultural community. Therefore, this study aimed to generate genetic diversity by hybridizing eight spring rapeseed genotypes using a complete diallel design and investigating the inheritance and genes action of some agronomic traits, yield, and its components in F1 progeny in a complete block design with three replications in 2018- 2019 and 2019-2020 crop years. Analysis of variance components showed that the mean squares of general combining ability were significant only for branching height, podding height, pods per lateral branches, and pods per plant. In contrast, mean squares of specific and reciprocal combining ability were significant for all traits. The highest and lowest values of sprecific heritability obtained for podding height (18%) and grain per pods (0.4%), respectively. The GCA/SCA ratio also indicated the importance of additive effects for branching height, podding height, pods per lateral branches and pods per plant. Parents SPN- 182 and SPN-202 had a positive and significant general combining ability for lateral branches, pods per lateral branches, pods per plant, grain per pod and grain yield. SPN-207×SPN-182 and SPN-206×SPN-182 hybrids with the highest positive and significant specific combining ability are essential for grain yield traits to produce single cross hybrids.