بررسي تنوع فيتوشيميايي عصاره اتانولي پوست درخت Fraxinus excelsior L. در رويشگاه‌هاي مختلف جنگل‌هاي‌ هيركاني در استان مازندران

زبان گنجشك (Fraxinus excelsior L.)، گونه اي جنگلي با فعاليت هاي همه جانبه بيولوژيكي و دارويي است كه از عصاره اندام هاي مختلف آن به‌عنوان الگويي براي ساخت تركيبات جديد در درمان بيماري هاي مختلف انسان استفاده مي شود. در اين تحقيق به‌منظور بررسي چگونگي تاثيرپذيري خصوصيات بيوشيميايي اين گونه جنگلي از شرايط محيطي، چهار رويشگاه پرچينك، امره، الندان و قارن سرا با حدود ارتفاعي 200 تا 1400 متري، در حوزه آبخيز تجن و سياهرود در استان مازندران انتخاب شدند. در هر رويشگاه نمونه هاي پوست از سه درخت (تكرار) در فصل تابستان برداشت شد. استخراج عصاره‌‌ها به روش خيساندن با اتانول صورت گرفت. مهم ترين تركيبات شيميايي عصاره‌‌ها با استفاده از كروماتوگراف گازي متصل به طيف‌سنج جرمي مورد شناسايي قرار گرفت و مشخصه هاي فيزيكو شيميايي خاك نيز اندازه گيري شد. مقادير مهم ترين تركيبات شناسايي شده شامل بنزن اتانول (30.33 -51.35 درصد)،  دي- آلوز (6.20 -31.72 درصد)، اسكوپولتين (14.65 - 26.83 درصد)، تيروزول- استات (5.37 -9.06 درصد)، كارواكرول (0-4/93درصد)،  هومو وانيل- الكل (3.84 - 6.53 درصد) در چهار رويشگاه مورد نظر با افزايش ارتفاع افزايش يافت كه با عناصر غذايي پرمصرف خاك رابطه منفي مشاهده شد. در اين ميان تنها پلي فنول تيروزول-استات  رفتاري متفاوت از ساير تركيبات داشته به نوعي كه با عامل ارتفاع از سطح دريا رابطه منفي و با مقادير كربن و فسفر قابل جذب خاك همبستگي مثبت نشان داد. نتايج حاكي از تاثيرپذيري تركيبات شيميايي پوست درخت از شرايط رويشگاهي است. با توجه افزايش ميزان مواد موثره پوست در ارتفاعات بالاتر كه طبعا باعث افزايش مقاومت گياه در برابر پاتوژنها مي شود، به نظر مي‌رسد كاشت اين گونه در ارتفاعات  به منظور تامين اهداف چندگانه در جنگل كاري ها بازدهي بيشتري دارد.