نشانه‌شناسي گفتمان «ثروت و فقر» در روايات علوي با تكيه بر مربع نشانه‌شناسي گريماس

Discourse Semiotics of Wealth and Poverty in Alawite Narrations based on Greimas’s Semiotics Square

دو واژة «ثروت و فقر» واژگاني هستند كه همواره در مطالعات معناشناسي از آن دو به عنوان واژگان مقابل ياد مي‌شود. اين دو واژه در متون اسلامي از بسامد بالايي برخوردارند. ثروت و فقر علاوه بر قرآن كريم در احاديث وروايات به‌ويژه روايات علوي نيز به كرات ذكر شده‌اند. اين در حالي است كه لغت‌شناسان همواره به بيان مضمون لغوي اين دو اكتفا كرده‌اند و ديگران حداكثر از منظر دستورات اخلاقي درباره اين دو مفهوم به گفتگو پرداخته‌اند. الگوي «مربع نشانه‌شناسي» يكي از الگوهاي مكتب نشانه‌شناسي پاريس و روشي براي بازنمود ژرف‌ساخت معنايي متن، مبتني بر روابط تقابلي است كه توسط الگيرداس گريماس تبيين شده است. در اين پژوهش سعي بر آن است تا با بهره‌گيري از اين مربع، گفتمان ميان دو مفهوم به‌ظاهر متقابل «ثروت» و «فقر» تبيين شود. در اين پژوهش حد مشترك «مال» در نظر گرفته شده است؛ بنابراين ثروت‌هاي ديگر همچون عقل و غيره كه در روايات به آن‌ها اشاره شده است موضوع اين پژوهش نيست. در اين راستا واژگان جانشين دو كلمه «ثروت و فقر» بر اساس مربع نشانه‌شناسي گريماس مورد واكاوي قرار گرفته‌اند. حاصل بررسي‌ها اين است كه ثروت و فقر فقط بر اساس مفهومي مقابل هم هستند و واژگان ديگري به عنوان واژگان جانشين وجود دارند كه نشاندهنده درجات فقر و ثروت مي‌باشند.

The two words "wealth and poverty" are always referred to as antonyms in semantic studies. These two words are highly frequent in Islamic texts. In addition to the Quran, wealth and poverty have been repeatedly mentioned in hadiths and narrations, particularly Alawite narrations. On the other hand, philologists have always stated their lexical content, and others have discussed these two concepts based on moral precepts. The "Semiotics Square" model is one of the Paris school of semiotics models and a way to represent the text's semantic depth, based on the reciprocal relations explained by A.J. Greimas. In this research, an attempt is made to present the discourse between the two seemingly reciprocal concepts of "wealth" and "poverty" by using this square. In this research, the typical limit of "property" is considered; therefore, it does not study other properties, such as intellect, mentioned in the narrations. In this regard, the alternate words of the two words "wealth and poverty" have been analyzed based on Grimas' semiotic square. The study results indicate that wealth and poverty are conceptual antonyms, and there are other words as substitute words that indicate the degrees of poverty and wealth.