بررسي تطبيقي موسيقي دروني در غزليات انوري ابيوردي و ظهيرالدين فاريابي

انوري ابيوردي و ظهير‌‌الدين ‌‌فاريابي دو تن از نام ‌‌آورترين سخنوران تاريخ شعر فارسي هستند. اين دو تأثير اساسي و عمده‌‌اي در غزل فارسي داشته‌‌اند. اين مقاله، جُستاري دربارۀ مهم‌‌ترين جلوه‌‌هاي موسيقي شعر، در غزل‌‌هاي اين دو شاعر گرانمايه است. در اين مقاله كه به شيوۀ توصيفي تحليلي انجام شده، پس از ذكر مقدمه‌‌اي پيرامون اين دو سخنور در تحوّل و اعتلاي غزل، به بررسي موسيقي دروني (بديع لفظي) در غزل‌‌هاي آن‌‌ها پرداخته و همراه با ارايۀ نمودارها و تحليل آمارها به اين نتايج رسيده است كه هر دو شاعر از موسيقي ‌‌دروني در القاي مفهوم و تأثيرگذاري بر مخاطب بهره برده‌‌اند. ظهير‌‌ فاريابي با توجه به تعداد كم غزل‌‌هاي خود به‌‌خوبي توانسته با بهره‌‌گيري از ويژگي‌‌ها و جنبه‌‌هاي موسيقايي آرايه‌‌ها و متناسب با حال مخاطب در ظهور و بروز جنبه‌‌هاي تقويت موسيقي كلام و معنا آفريني، استادي و مهارت خود را نمايان كند؛ به‌‌طوري‌كه در اين بخش صناعاتي همچون: واج‌‌آرايي، تكرار و جناس تام، بيشترين نقش را در موسيقي دروني غزل‌‌هاي او ايفا ‌‌مي‌‌كنند. انوري نيز از اين نوع موسيقي بسيار بهره‌‌مند شده و در اين بخش به‌خصوص در واج‌‌آرايي، جناس و تكرار بسيار موفق‌‌تر از ظهير عمل كرده ‌‌است. در نگاهي كُلي، هر دو شاعر در بهره‌‌مندي هم زمان متكلم، متن و مخاطب در ارزش‌‌گذاري صنايع بديعي نقش مهم و اساسي داشته‌‌اند.