معرفي و بررسي بلاغي و دستوري «الوافي في تعداد القوافي» اثر محمّد عصّار تبريزي

قافيه در شعر فارسي اهميّت فراوان و جايگاه قابل توجهي دارد؛ به همين دليل و براي سهولت كار شاعران، از گذشته‌هاي دور تا دوران معاصر، كتبي در قالب فرهنگ‌هاي قافيه تأليف شده است. يكي از معتبرترين و معروف‌ترين اين فرهنگ‌‌ها، «الوافي في تعداد القوافي» اثر محمّد عصّار تبريزي، شاعر قرن هشتم هجري قمري است. دست‌نوشته‌هايي از اين اثر در كتابخانه‌هاي ايران و جهان نگهداري مي‌شود كه تاكنون معرّفي، بررسي و تصحيح نشده‌اند. مقالۀ پيش رو به شيوۀ توصيفي – تحليلي و با استناد از منابع كتابخانه‌اي، به معرفي و تحليل متن «الوافي في تعداد القوافي» همراه با جداول و نمودارها مي‌پردازد. عصار تبريزي اين رساله را در يك ديباچه و چند فصل تنظيم كرده و به مباحث قافيه مثل حروف، حركات، رويّ و عيوب قافيه و همچنين اوزان و بحور شعر پرداخته است. وي در فصل آخر كتاب نيز، بيش از ده هزار لغت دو تا هفت حرفي را كه مي‌تواند در قوافي فارسي مورد استفادۀ شعرا باشد، به صورت الفبايي و فرهنگ‌گونه آورده است. نتايج اين پژوهش كه پس از تصحيح و مقابلۀ دو نسخه از نسخ خطي كتاب به دست آمده است، نشان مي‌دهد كه معرفي و چاپ اين فرهنگ ارزشمند مي‌‌تواند كمك شاياني به پژوهش‌‌هاي علم بلاغت و تدوين تاريخ اين علم و قافيه‌‌پژوهي نمايد. همچنين با توجّه به اين‌كه در اين كتاب، كلمات قافيه از نظر پسوند و هجاهاي پاياني مورد تجزيه و تحليل دستوري قرار گرفته‌اند، مي‌تواند مورد استفادۀ زبان‌شناسان و پژوهشگران دستور زبان فارسي قرار گيرد و به عنوان يك فرهنگ زانسو و پسوند كهن استفاده شود.