بررسي و تحليل بناي ميرآباد امامقلي؛ آتشكده اي نويافته از دورۀ ساساني در ريگان-استان كرمان

Survey and Analysis of the Mir Abad-e Emam Qoli: Newly Discovered Fire Temple from Sassanid Era in Rigan-Kerman Province

حوزۀ تمدني شرق كه نواحي جنوب‌شرقي ايران را نيز شامل مي‌شود، مناطقي با ابهامات تاريخي فراوان است. اين كمي اطلاعات ايجاب مي‌نمايد تا با مطالعات ميداني بيشتر و معرفي آثار اين خطه به شناخت بيشتري از اين مناطق دست‌يابيم. ناحيۀ منظر فرهنگي بم در انتهاي شرقي سرزمين كرمان و در حاشيۀ لوت جنوبي قرار دارد و شامل مناطق بم، نرماشير، فهرج و ريگان است كه در مرز كرمان با نواحي سيستان‌وبلوچستان و خراسان‌جنوبي گسترده شده‌اند. در راستاي بررسي، شناسايي و مستند‌نگاري آثار تاريخي و قلاع ناحيۀ منظر فرهنگي بم در سال 1392، محوطه‌اي باستاني در مجاورت شمال روستاي ميرآباد امامقلي از توابع بخش مركزي شهرستان ريگان شناسايي شد. مطالعات بيشتر حاكي از وجود بنايي با نقشۀ قابل ‌توجه‌ در محوطه بود. كاربري و تاريخ‌گذاري بناي ميرآباد امام قلي مهم‌ترين پرسش‌هاي اين پژوهش هستند و نگارندگان سعي‌بر آن دارند تا با رويكرد توصيفي-تحليلي و با استفاده از روش پژوهش ميداني و مطالعات كتابخانه‌اي به پرسش‌هاي مذكور پاسخ دهند. نتايج پژوهش بيانگر آن است كه بناي ميرآباد امام قلي با دارا بودن فضاي چهارگوش گنبد‌دار مركزي، آتشداني در ميان اين فضا، چهار درگاهي در چهارسو و راهروي پيراموني، آتشكده‌اي از دورۀ ساساني، در انتهاي شرقي سرزمين كرمان در جنوب-شرق ايران است. نقشۀ بنا قابل‌مقايسه با بناهايي هم‌چون: آتشكدۀ كنار سياه، آتشكدۀ نگار و آتشكدۀ شيان است. شكل آتشدان مطبق و مشابه نقش آتشدان‌هاي پشت سكه‌هاي ساساني و قابل‌مقايسه با مواردي هم‌چون آتشدان ساساني بنديان درگز و آتشدان سنگي گره‌سر است. اين بنا از خشت‌هاي مربع با ابعاد 10×40 ساخته شده كه با لايه‌اي ضخيم از كاهگل اندود شده‌اند. مصالح ساخت آتشدان نيز خشت بوده كه سپس سطح آن‌را با لايه‌اي از گچ پوشانده‌اند. سفالينه‌هاي پراكنده در سطح محوطه همگي بدون لعاب و اغلب شامل قطعات ضخيم و شاموت كاني با اندازۀ درشت و تزئينات نقوش كندۀ مواج، ناخني و نقوش برجستۀ كمربندي است.

The eastern civilization that incorporates the regions in the southeast of Iran, as well, is a domain with a lot of historical ambiguities. This shortage of information requires the achievement of more recognition about these regions through more field studies and introducing of the works belonging to these regions. Bam’s cultural landscape area is situated in the eastern end of Kerman land and it encompasses Bam, Narmashir, Fahraj and Rigan that are stretched along Kerman’s border with Sistan and Baluchestan and Southern Khorasan. In line with the archaeological studies of Bam’s cultural landscape in 2013, Mir Abad Emam Gholi Building was discovered for the first time.