كليدواژه :
شيخ شهاب‌الدين اهري , مجموعه آرامگاهي , تحولات معماري , شناخت كالبدي , دوره‌هاي ساختماني
چكيده فارسي :
در ادوار متعدد بعد از اسلامِ ايران، گروه ويژه‌اي از ابنيۀ آرامگاهي در گسترۀ سرزميني شكل‌گرفت كه در تاريخ معماري از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. مجموعۀ «شيخ شهاب‌الدين محمود اهري» نيز ازجمله اين بناهاي آرامگاهي با زمينۀ مذهبي است كه به‌عنوان يكي از آثار ارزشمند معماري ايراني اسلامي، نمونه‌اي قابل‌اعتنا در منطقۀ آذربايجان و شهر اهر است. بناي موصوف در كالبد خود دربردارندۀ فضاهايي هم‌چون: خانقاه، جماعت‌خانه، مسجد، مدفن، مدرسه و... است كه به مرور زمان و در ادوار مختلف، آفرينش يافته‌اند؛ ولي به جهت نبود مطالعات كافي در زمينۀ معرفي و شناخت معماري و دوره‌هاي الحاق ساختماني، ناشناخته مانده است. بر اين‌اساس، پژوهش پيشِ‌رو به‌صورت توصيفي-تاريخي به‌منظور تحصيل وجوه مختلف معماري، سير الحاقات و تكوين كالبدي اين مجموعه، ازطريق پاسخگويي و واكاوي حول اين پرسش: 1. مجموعۀ شيخ شهاب‌الدين، براساس ساختار معماري در زمرۀ آثار كدام دوره قرار مي‌گيرد؟ 2. كيفيت معماري مجموعه، نحوۀ ساخت و ارزش‌هاي فني اين مجموعه چگونه است؟ شكل گرفته است. در اين‌راستا، جهت كسب شناخت در حيطۀ كيفيت معمارانۀ بنا، ابتدا با دقت‌نظر در عناصر متشكله، يك بررسي ميداني در كل اثر صورت گرفت و سپس با رويكرد بازشناسي اسناد مكتوب، تعلق زماني كالبد و دوره‌هاي ساختماني اثر، مورد واكاوي و تحليل قرار گرفت. درنتيجۀ تحقيق، مشخص گرديد كه كيفيت معماري و آرايگان وابسته به آن در مجموعه، منطبق بر آراء معماري ايراني اسلامي در منطقۀ آذربايجان است و بنيان آن به‌صورت بنايي منفرد با كاركرد مدرَس و خانقاه در قسمت شرقي مجموعه بوده كه بعدها حظيره، گنبد‌خانه، مسجد، ايوان به‌همراه حجره‌هاي وابسته و ضمايمي در محوطۀ پيرامون در برهۀ زماني اواخر قرن شش تا نيمۀ اول قرن يازده هجري‌قمري ايجادشده و درنهايت به بنايي دو ايواني تبديل مي‌گردد. بر اين‌مبنا، مجموعۀ شيخ شهاب‌الدين اهري، بنيادي چندمنظوره است كه انسجام سازماني و يكپارچگي كالبدي آن، تصويري از انديشۀ بلند معمارانِ اعصار يادشده است.
چكيده لاتين :
In various periods after the Islamic Revolution of Iran, a special group of tomb buildings was formed in the field of territorial architecture, which is of special importance in the history of architecture. Sheikh Shahab-ud-Din Mahmoud Ahari’s collection is one of these religious buildings with a religious background, which is one of the valuable works of Iranian Islamic architecture, a remarkable example in the region of Azerbaijan and the city of Ahar. Sheikh Shahab’s building in his body includes spaces such as a monastery, a congregation, a mosque, a cemetery, a school, etc., which have been created over time and in different periods. However, due to the lack of sufficient studies in the field of architecture and construction courses, it has remained unknown. Based on this, the forthcoming research has been formed with a consolidated and descriptive-historical approach in order to know the different aspects of architecture and the course of additions and construction periods of this complex. In this regard, in order to gain knowledge in the field of architectural quality of the building, first with a careful look at the constituent elements, a field study was conducted throughout the work and then with the approach of recognizing written documents, time belonging to the body and construction periods. Took. As a result of the research, it was found that the quality of architecture and its related arrays in the complex corresponds to the views of Iranian-Islamic Iranian architecture in the Azerbaijan region. Together with the dependent and attached cells, it was created in the surrounding area at the end of the sixth century to the first half of the 11th century AH, and finally became a two-porch and extroverted building. On this basis, the collection of Sheikh Shahab al-Din Ahri is a multi-purpose foundation whose organizational cohesion and physical integrity is an image of the high architectural thought of the mentioned eras.
