تحليل رابطۀ استيمان و ضمان علي‌اليد بر مبناي اذن

Analysis of the Relationship between Estimân and Zemân 'Ala-l-Yad Based on Permission

يكي از قواعدي كه به طور پراكنده در ابواب مختلف فقهي چون باب قضا و شهادات، عقد وديعه، وكالت و... از آن سخن رفته و استفاده شده است، قاعده استيمان است كه اغلب در عبارت «ليس علي الامين الا اليمين» بروز يافته است. به رغم شهرت فقهي اين قاعده و كاربرد فراواني كه در فقه و حقوق دارد، اما اختلافات در مورد آن نيز فراوان است. اين اختلاف ها كه ناشي از ابهام در رابطه ميان اذن، امانت و ضمان است، گاه تا جايي امتداد مي يابد كه قاعده بودن آن نيز مورد خدشه قرار مي گيرد. به طوري كه برخي استيمان را نه قاعده فقهي مستقل كه استثنايي بر قاعده ضمان يد محسوب كرده اند. قاعده يا استثنا بودن آن بر قاعده فقهي ديگر، نه بحث نظري، كه آثار عملي فراواني دارد. در اين پژوهش در پي پاسخگويي به اين پرسش بوده ايم كه رابطه ميان اذن، استيمان و ضمان علي اليد چيست؟ تحقيق حاضر كه به روش توصيفي تحليلي انجام گرفته است، نشان مي دهد استيمان قاعده مستقل فقهي با احكام و آثار خاص خود است كه درون مايه آن اذن است.

One of the rules that has been spoken and used in various jurisprudential classifications such as jurisdiction, testimony, contract, trust, power of attorney, etc. is the rule of estimân which is mostly appeared in the phrase "Trustee should only swear". Despite the fame of this rule and its wide application in jurisprudence and law, there are many disputes about it. The disagreement that arises from the ambiguity in the relation between permission, trust and liability sometimes extends to the point where its regularity is compromised. Estimân has been considered by some as an exception to the rule of zemân 'ala-l-yad, not an independent jurisprudential rule. Whether it is a rule or an exception to the jurisprudential rule is not a theoretical discussion, but it has many practical implications. This study seeks to answer the question as to what is the relationship between permission, estimân and zemân 'ala-l-yad? A descriptive-analytical study reveals that estimân is an independent jurisprudential rule with its specific rulings and effects in which permission is an inherent theme.