عناصر غالب در تزئينات محراب‌هاي دوره ايلخاني

معماري دورۀ ايلخاني به‌لحاظ تزيينات بصري، يكي از دوره‌هاي شاخص معماري ايران است. فضاسازي و تزيينات بخش محراب جزو مهم‌ترين بخش‌هاي تزييناتي معماري عهد ايلخاني است. طرح‌هاي گرافيكي و استخراج الگوهاي به‌كاررفته در نقوش براي دستيابي به‌شكل و محتواي كتيبه‌ها و نقوش، به‌وضوح باعث بروز خصوصيات تزئيني بناها مي‌شود و امكان قياس آن را با تزئينات بناهاي هم عنصر خود ميسر مي‌سازد. از سوي ديگر با زنده‌سازي نقوش و كتيبه‌ها مي‌توان با الگو قرار دادن اين ميراث ارزشمند در يك ايدۀ مدرن، آثاري با ارزش‌هاي سنتي- ملي خلق كرد. اين يكي از بهترين منابع براي كاربرد معماري و تزئينات امروزي يعني تعمق در هنر دوران گذشته است. هدف پژوهش آشنايي محققين قلمروهاي مرتبط با تزيينات محراب‌هاي عهد ايلخاني در ايران است. روش پژوهش حاضر، مبتني بر شيوه توصيفي- تحليلي و ابزار مورداستفاده مبتني بر تحقيقات كتابخانه‌اي است. يافته‌هاي پژوهش تدوين عملياتي مراحل آشنايي اوليه با مبحث تزيينات محراب‌هاي عهد ايلخاني ايران و شيوه‌هاي متدولوژيك روش تحقيق مرتبط با بحث است. نتايج نهايي تحقيق با‌توجه به‌بررسي غلبه تزيينات از اين قرار است، بيشترين غلبه تزيينات به‌نقوش‌گياهي در 8 محراب مسجد و نقوش‌هندسي در 3 محراب مسجد است و خط نوشته‌ها به‌نسبت كمتر از ساير تزيينات مورداستفاده قرارگرفته است. طبق بررسي‌هاي صورت گرفته حدود 64% غلبه خط كوفي در كتيبه‌ها به‌چشم مي‌خورد و 36% غلبه خطوط مربوط به خط ثلث است. رنگ زمينه با‌توجه به مصالح مصرفي گچ در اين دوره در اكثر محراب‌ها رنگ، كرم نخودي و اخرايي دارد. رنگ زمينه، تلفيقي از رنگ‌هاي كرم، نخودي، اخرايي، لاجوردي و سبز و فيروزه‌اي و قهوه‌اي است.

The architecture of the Ilkhani period in terms of visual decorations is one of the most significant periods of Iranian architecture. The design and decoration of the mihrab is among the most important decorative parts of the Ilkhani architecture. Graphic designs and extraction of patterns used in engravings were studied to achieve the form and content of inscriptions and engravings. This causes the detection of the building’s decorative features and make it possible to compare it with the decorations of buildings with the same element. On the other hand, by reviving motifs and inscriptions, it is possible to create works with traditional-national values by modeling this valuable heritage in a modern idea. an‎d one of the best sources for the application of architecture and decoration today is meditation on the art of the past. The purpose of this study was to acquaint researchers of the related fields to the decoration of the mihrabs of the Ilkhani era in Iran. The research method is based on descriptive-analytical method. The tools used are based on library research. Findings of the research are the operational formulation of the stages of initial acquaintance with the subject of the decorations of mihrabs in the Iranian Ilkhani era and the methodological techniques related to the discussion. The final results of the research according to the study of the dominance of ornaments showed that the most dominant ornaments is plant motifs in 8 mihrabs of mosques and geometric motifs in 3 mihrabs of mosques and inscriptions have been used relatively less than other ornaments. According to studies, about 64% of the dominance of the Kufic script was seen in the inscriptions and 36% of the dominance of the lines was related to the Sols script. The background color is pea and ocher cream in most mihrabs due to the materials used in gypsum in this period. The background color is a combination of cream, pea, ocher, azure, cyan, turquoise and brown.