بررسي و بازنمايي هويت تاريخي شهر بوكان

نواحي سرد و كوهستاني، بخش بزرگي از مساحت كشور ايران را تشكيل مي‌دهد. بافت شهري در اين مناطق همسان با اقليم سرد و كوهستاني به وجود آمده و به گونه‌اي طراحي شده است كه پاسخگوي نيازهاي ساكنان آن باشد. ملاحظات اقليم و جغرافياي خاص يك منطقه، خود عامل اصلي و مهم در فرم‌زايي بافت شهري و عناصر معماري است. محيط‌زيست شهرها و حتي تك‌بناهاي مربوط به يك اقليم خاص، ويژگي‌هاي خاص و متناسب با آن اقليم و جغرافيا را به دست مي‌دهند. بوكان نيز ازجمله شهرهايي است كه در منطقه كوهستاني ايران واقع شده و بافت تاريخي متناسب و ارزشمند با شرايط آن را دارد. اين شهر در جنوب استان آذربايجان‌غربي و در ناحيۀ موكريان قرار دارد و به‌دليل دارابودن ويژگي‌هاي اقليمي، جغرافياي زيستي و همجواري با كوه و رودخانه و قرارگرفتن در مسير جادۀ ارتباطي، براي سكونت مكان مناسبي بوده و همين امر موجب رشد و توسعه سريع آن در دوره قاجار و سپس پهلوي شده است. پژوهش پيشِ رو به شيوۀ توصيفي‌تحليلي و براساس بررسي‌هاي ميداني و مطالعات كتابخانه‌اي به دنبال شناسايي بافت تاريخي و عناصر و مشخصه‌هاي اصلي كالبدي شهر بوكان بوده و در اين راستا به دنبال جوابي منطقي براي سوالات زير است: 1- هسته اصلي و اوليه شهر بوكان در كدام دوره تاريخي شكل گرفته است؟ 2- الگو و منطق چيدمان بناها در بافت تاريخي بوكان چگونه و عناصر اصلي و كالبدي آن كدام بناها هستند؟ 3- بافت تاريخي بوكان در طي ادوار چه تغييراتي يافته است؟ نتايج مطالعات نشان مي‌دهد شهر اسلامي بوكان در دورۀ صفوي شكل گرفته و بافت فعلي باقي‌مانده از آن نيز متعلق به ادوار قاجار و پهلوي است. وجود عناصر معماري ازجمله ارگ، مسجدجامع، بازار، مقبره، حوض‌خانه و محلات مختلف، پويايي بافت تاريخي بوكان در گذشته را اثبات مي‌كند و نشان از دارا بودن كاركردهاي سياسي، مذهبي، اداري و تجاري اين شهر، در طي ادوار مذكور است.

Cold and mountainous areas make up a large part of Iran. The urban fabric in these areas is similar to the cold and mountainous climate and is designed to meet the needs of its inhabitants. Climate and geographical considerations specific to a region is itself a major factor in shaping the urban fabric and architectural elements. The environment of cities and even the structures related to a particular climate acquire specific characteristics appropriate to that climate and geography. Bukan is also one of the cities located in the mountainous region of Iran and has a historical context appropriate and valuable to its conditions. This city is located in the south of West Azerbaijan province and in the Mokrian region. Due to its climatic features, biological geography, proximity to mountains and rivers, and its location along the road, it is a suitable place to live and this caused its rapid growth and development in the Qajar period. The present descriptive-analytical research, is based on field studies and library studies, and seeks to identify the historical context and the main physical elements and features of the city of Bukan, and in this regard seeks a logical answer to the following questions: 1- In which historical period was the main and primary core of Bukan city formed? 2- What is the pattern and logic of the building layout in the historical context of Bukan and what are its main and physical elements? 3- How has the Bukan historical context changed during different periods? The results of studies showed that the Islamic city of Bukan was formed in the Safavid period and the current remaining texture of it also belongs to the Qajar and Pahlavi periods. The presence of architectural elements such as citadels, mosques, bazaars, tombs, basins and various neighborhoods proves the dynamics of the historical context of Bukan in the past and shows the political, religious, administrative and commercial functions of the city during these periods.