چكيده فارسي :
مطالعه معماري جوامع پيش از تاريخ و بررسي يافته‌هاي معماري امري مهم است؛ زيرا اطلاعات ارزنده‌اي درباره فضاهاي روستايي جوامع هزاره‌هاي پنجم تا سوم ق.م. شرق زاگرس مركزي در اختيار ما مي‌گذارد. با توجه به اينكه شرق زاگرس مركزي در كريدور بينابين شمال غرب و ديگر نقاط زاگرس مركزي قرار گرفته است، نوعي برهم‌كنش تكنيكي و سازه‌اي از هزاره پنجم، چهارم و سوم ق.م. بين روستاهاي شمال غرب ايران مانند حاجي‌فيروز و دالما از يك‌سو و قشلاق، گودين و پيسا در شرق زاگرس مركزي از سوي ديگر نشان مي‌دهد؛ بنابراين مطالعه ويژگي‌هاي بومي، محلي و همچنين تأثيرات متقابل فرهنگ‌هاي هم‌زمان در بافت اين محوطه‌ها بسيار اهميت دارد. بافت معماري محوطه‌هاي قشلاق، گودين و پيسا شامل فضاهاي استقراري، پخت و پز و سكوهاي نشيمن است. در اين مقاله، افزون بر شرح ويژگي‌هاي ساختماني جوامع روستايي هزاره پنجم تا سوم ق.م. در شرق زاگرس مركزي، تكنيك‌هاي معماري حاصل از كاوش‌هاي باستان‌شناسي بررسي شده است. نتايج به‌دست‌آمده، تأثير محيط‌زيست منطقه، مصالح دردسترس و سازگاري اقليمي بافت معماري را به‌خوبي منعكس مي‌كند. همچنين در برخي موارد به نشانه‌هاي معماري سنتي- روستايي بومي حال حاضر در محل نيز استناد شده است. معماري اوليه اين منطقه، به‌عنوان يك عنصر فرهنگي هنري از ارتباطات فرامنطقه‌اي، ويژگي‌هاي بومي و فناوري‌هاي نوآورانه تركيب يافته است. ويژگي ديگر، استفاده از فضاهاي باز در اين محوطه‌هاست كه در نوع خود يك نوآوري و يك خصيصه بومي محسوب مي‌شود؛ سنتي كه بعدها در معماري روستايي و بومي به‌صورت ظهور ايوان، همين نقش را ايفا كرده است. اين پديده به‌نوعي انطباق اوليه معماري با شرايط اقليمي است. در اين مقاله به معرفي پلان، تركيب كالبد و مصالح مورد استفاده و تكنيك‌هاي معماري اوليه به‌مثابه تجربياتي كهن از ايجاد فضاهاي مقاوم و منطبق با زيست‌بوم محل پرداخته‌ايم.
چكيده لاتين :
The study of the architecture of prehistoric societies and the study of architectural findings is important as it provides us with valuable information about the rural spaces of the societies of the fifth to third millennia BC in eastern Central Zagros. Excavations at Tepe Godin, Qishlaq and Pisa drew light on a Chalcolithic site in the high region separating the east Central Zagros and the southern Lake Urmia Basin. Though cultural interface between the two regions that was alluded to in the earlier publications, nothing was known of the existence of intermediate sites between them.
Through cultural studies of the archaeological sites, regarded as the regional key site and a major settlement from the Chalcolithic period with clear evidence of Dalma traditions, the present work attempts to illustrate the origin and development of the Dalma culture in the region and to study the evolution in the eastern Central Zagros hinterlands. Also, the cultural developments that took place in these hinterlands will be elucidated and the role of sites as a key settlement site in this regard will be determined and the trend of the economic, social and cultural changes of the site’s inhabitants over time will be explained in light of archaeological data. In this context, absolute dates of ceramics would greatly facilitate the precise identification of the strata through providing a chronology for the region. With regard to the architecture, it is interesting that the 9-meter deposit contains four architectural phases, a sequence so far unattested at any other site. The most characteristic feature of indigenous architecture is the use of plaster in coating purposes. The major adaptation concerns the formation of architectural units. The houses orient southward, while winds prevail from the west during the winter. The observations outlined above are, as stated, all typical of the eastern Central Zagros. In this article, in addition to describing the structural features of rural communities of the fifth to third millennia BC in the east of Central Zagros, attempts have been made to examine the architectural techniques resulting from archaeological excavations.
