عنوان مقاله :
تحليل ارائه و كاربرد حمام‌هاي دوره قاجار (مطالعه موردي سنندج: حمام خان و حمام عمارت ملالطف‌الله شيخ‌الاسلام)
پديد آورندگان :
صادقي، سارا دانشگاه محقق اردبيلي - دانشكدۀ ادبيات و علوم انساني - گروه باستان‌شناسي، اردبيل، ايران , شهبازي شيران، حبيب دانشگاه محقق اردبيلي - دانشكدۀ ادبيات و علوم انساني - گروه باستان‌شناسي، اردبيل، ايران , فيضي، فرزاد دانشگاه محقق اردبيلي - دانشكدۀ ادبيات و علوم انساني - گروه باستان‌شناسي، اردبيل، ايران
كليدواژه :
معماري , حمام‌ها , قاجار , سنندج , حمام خان , حمام ملالطف‌الله شيخ‌الاسلام
چكيده فارسي :
با توجه به نزديكي زماني دوره قاجار با دوران معاصر و درنتيجه وفور آثار به‌جاي‌مانده اين دوره در مقايسه با دوره‌هاي قبل، شناخت بيشتري از تزئينات وابسته به معماري اين دوره وجود دارد. اين معماري و تزئينات درنتيجه شرايط فرهنگي خاص حاكم بر اين دوره، به‌ويژه تأثيرگذاري هنرهاي مغرب‌زمين، ويژگي‌هايي خاص و گاه متفاوت با نمونه‌هاي اعصار قبل يافته است. مي‌توان گفت معماري قاجار ادامه‌دهنده معماري دوران صفوي است. يكي از بناهايي كه در دوران قاجار از الگويي ثابت پيروي كرده و ادامه‌دهنده دوره‌هاي پيشين خود بوده، حمام است. حمام‌ها علاوه بر جنبه كاركردي كه محلي براي تطهير و نظافت بوده‌اند، با توجه به ويژگي‌ها و ظرفيت‌هاي خود، كاركردهاي اجتماعي و حتي سياسي و به‌نوعي نقش رسانه‌اي نيز داشته‌اند. امروزه در شهر سنندج بيش از چند حمام تاريخي وجود دارد كه تاكنون پژوهشي به‌طور كامل و جامع در زمينه بررسي تطبيقي آنها صورت نگرفته است. در همين راستا، اين پژوهش به شيوه توصيفي- تحليلي و گردآوري اطلاعات به‌صورت بررسي‌هاي ميداني و كتابخانه‌اي براي دستيابي به وجوه اشتراك و افتراق حمام‌هاي شاخص دوره قاجار شهر سنندج و تحليل ارائه ساختار و كاربرد اين حمام‌ها صورت گرفته است. حمام‌هاي مورد پژوهش حمام خان و حمام عمارت ملالطف‌الله شيخ‌الاسلام است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد، روش و منش باني اين مكان نقش بسيار زيادي در مردم‌واري بنا دارد. تا آنجا كه باني حمام خان به جهت سعي در توسعه فضاهاي شهري و به‌دليل موقعيتي كه در فضاي حكومتي دارد، فضاهاي شهري را در مناطقي كه از لحاظ راهبردي موقعيتي بهتر دارند، بنا كرده است. باني حمام ملالطف‌الله با استفاده از نمادها و تزئينات و آرايه‌هاي معماري اين هدف را القا كرده كه حامي مردم و حلقه ارتباطي بين مردم و حكومت است.
چكيده لاتين :
Due to the time proximity of the Qajar period with the contemporary period,
today there are a lot of works belonging to this period compared to previous periods;
as a result, there is more knowledge about the architectural decorations of this period.
Regarding the special cultural conditions prevailing in this period, especially the
influence of Western arts, these architectures and decorations demonstrate special
and sometimes different characteristics from the examples of previous eras. It can be
said that Qajar architecture is a descendant of Safavid architecture in term of pattern.
One of the buildings that followed a fixed pattern during the Qajar period and
continued its previous periods is the bathhouse. Bathhouses, in addition to the
functional aspect, which was a place for purification and cleaning, according to their
characteristics and capacities, also had social and even political functions and, in a
way, a media role. Today, there are more than a few historical bathhouses in Sanandaj
that have not been fully and comprehensively researched. In this regard, this research
was conducted in a descriptive-analytical manner and data collection was done in the
form of field and library surveys to obtain commonalities and differentiation of the
significant bathhouses of the Qajar period in Sanandaj and analyze their structure and
use. The bathhouses studied are the Hammam-e Khan and the bathhouse of the
mansion of Mullah Lutf Allah Shaykh al-Islam. The results of the research showed
that their founders’ method and character play a very important role in being peopleoriented.
So much so that in order to try to develop urban spaces and because of his
position in the government space, the founder of Hammam-e Khan, has built urban
spaces in areas that are strategically better located. In the bathhouse of Mullah Lutf
Allah, its founder has tried his best to instill the goal of supporting the people and the
link between the people and the government using symbols, decorations and
architectural arrays.
