مسأله‌يابي موزه‌هاي حاصل از تغيير كاربري ابنيه‌ تاريخي: مطالعه موردي موزه‌هاي استان مازندران

Challenges of Museum Made from Historic Buildings: Case Study Museums of Mazandaran

موزه‌ها، نهادهايي فرهنگي محسوب مي‌شوند كه ويژگي‌هاي فرهنگي اقوام و ملل مختلف را به‌طور جمعي و يكجا به‌نمايش مي‌گذارند. موزه‌‌ها از منظر موضوعي و ساختاري گونه‌هاي مختلفي دارند كه موزه‌هاي باستان‌شناسي و مردم‌شناسي در گروه نخست و موزه‌هاي استاندارد و موزۀ خانه‌هاي تاريخي در گروه دوم قرار مي‌گيرند. موزۀ خانه‌هاي تاريخي از مرمت احيا و تغيير كاربري بناها و خانه‌هاي سنتي ايجاد مي‌شوند كه يكي از راهكارهاي وارد كردن بناهاي سنتي به چرخۀ حيات، بهره‌گيري و محافظت از آن‌ها محسوب مي‌شوند. مازندران ازجمله استان‌هاي تاريخي ايران است كه در آن موزۀ خانه‌هاي تاريخي متعددي احداث شده است. هدف اصلي پژوهش حاضر واكاوي چالش‌هاي عملكردي فراروي موزۀ خانه‌هاي تاريخي در مازندران است. در پژوهش پيشِ‌رو، سه موزۀ صنايع‌دستي ساري، موزۀ تاريخ آمل و موزۀ گنجينۀ بابل به‌عنوان نمونه موردي انتخاب شده‌اند. گردآوري داده‌ها با روش مطالعات اسنادي و ميداني انجام شده است. از اين‌رو، اساسي‌ترين پرسش مطرح شده در اين پژوهش عبارتنداز: سه موزۀ يادشده، به‌عنوان نمونه‌ موزه‌هاي حاصل از مرمت و احياء بناهاي تاريخي در مازندران، تا چه اندازه مطابق با استانداردهاي موزه‌اي و موزه‌هاي استاندارد عمل مي‌كنند؟ و چالش‌هاي اساسي اين گونه از موزه‌ها كدامند؟ مطالعات ميداني در اين پژوهش ازطريق طراحي و توزيع پرسشنامه محقق ساخت و گردآوري ديدگاه‌هاي متخصصان دو حوزۀ معماري و باستان‌شناسي انجام شده است. متغييرها و ابعاد مورد بررسي در پرسشنامه، حوزه‌هاي ساختار فيزيكي، ساختار حفاظتي، كيفيت عملكرد و امكانات جانبي را دربر مي‌گيرد. براي پردازش داده‌ها از نرم‌‌افزار آماري SPSS و براي تحليل داده‌ها نيز از آماره‌هاي توصيفي و آزمون‌هاي استنباطي استفاده شده است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد، مؤلفه‌هاي كيفيت عملكرد در وضعيت مطلوب‌تري قرار دارند، اما با توجه به سطح ميانگين آن‌ها، اين بخش نيازمند ارتقاء اساسي است. هم‌چنين تمام معيارهاي مرتبط با شاخص ساختار فيزيكي، در وضع نامطلوبي قرار دارند كه اين امر نشان‌دهندۀ عدم تطابق ساختار فيزكي ابنيۀ تاريخي با ساختار فيزيكي موزه‌هاي استاندارد است. بازتاب اين مشكلات را مي‌توان از رضايت و يا عدم رضايت مخاطبان و بازديدكنندگان از موزه نيز دريافت؛ بنابراين وضعيت موجود بايد ازسوي نهادهاي مرتبط هم‌چون سازمان ميراث بهبود يابد.

Museums are cultural foundations that display the cultural characteristics of different ethnic groups and nations collectively. Museums have different types from a thematic and structural point of view, with archeological and anthropological museums in the first group and historical buildings museums in the second group. Historical building museums are created by restoring and changing the use of traditional buildings that one of the ways to bring traditional buildings into the life cycle is to use and protect them. Mazandaran is one of the historical provinces of Iran where several historical houses and museums have been built. The main purpose of this study is to investigate the functional challenges facing the museum of historical houses in Mazandaran. In the present study, three museums have been selected as a case study: The museum of the handicrafts of Sari, the Historical museum of Amol, and the museum of the Ganjineh of Babol. Data collection was done by documentary and field studies. Field studies in this research have been done by designing and distributing a researcher-made questionnaire and collecting the views of experts in the fields of architecture and archeology. The variables and dimensions examined in the questionnaire are the areas of physical structure, protective structure, performance quality and ancillary facilities. SPSS statistical software was used for data processing and descriptive statistics and inferential tests were used for data analysis. The results show that the components of performance quality are in a more favorable condition, but according to their average level, this sector needs a fundamental upgrade. Also, all the criteria related to the physical structure index are in an unfavorable position that this indicates the incompatibility of the physical structure of historic buildings with the physical structure of standard museums. The reflection of these problems can be obtained from the satisfaction or dissatisfaction of the audience and visitors of the museum. Therefore, the current situation should be improved by relevant institutions such as the Heritage Organization.