پديد آورندگان :
سلامتي، نادر سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان، اهواز , دانايي، اميرخسرو سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان، اهواز
كليدواژه :
وزن هزار دانه , كارايي مصرف آب , رقم , تبخير و تعرق
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: تنش‌هاي محيطي يك مانع بزرگ براي تامين غذاي جهاني هستند. زمين‌هاي زراعي فاقد تنش نسبتاً كمي وجود دارند كه در آن‌ها گياهان زراعي به عملكردهاي پتانسيل خود مي‌رسند. براي مثال حدود 45 درصد از اراضي كشاورزي جهان كه 38 درصد از جمعيت جهان در آن جاي گرفته‌اند، با خشكي موقت يا دائم مواجه هستند (Bot et al., 2000). كنجد با نام علمي .Sesamum indicum L به‌دليل تحمل به خشكي و گرما، اهميت بسياري در توسعه كشاورزي مناطق خشك و نيمه خشك به-عنوان كشت تابستانه دارد (Aien, 2013). در يك تحقيق، رقم كنجد داراب 14 بر اساس شاخص‌هاي MP، TOL، SSI، HARM و STI به‌عنوان رقم برتر در شرايط عادي و تنش رطوبتي معرفي شد (Amani et al., 2012). به دليل محتواي بالاي روغن (55-42 درصد) و كيفيت مناسب آن (ميزان كم كلسترول و وجود برخي آنتي اكسيدان‌ها) نقش مهمي در سلامت انسان دارد و از طرف ديگر گياهي متحمل به تنش كم‌آبي و خشكي است .(Afshari et al., 2014) لذا هدف از اجراي اين تحقيق بررسي تأثير تنش خشكي از طريق اعمال دورهاي مختلف آبياري سطحي و شناسايي رقم برتر بر اساس شاخص‌هاي تنش بود.
مواد و روش‌ها: مطالعه و ارزيابي شاخص‌هاي تنش خشكي در روش آبياري سطحي بر عملكرد دانه و اجزاي آن، عملكرد روغن دانه، درصد روغن دانه و كارآيي مصرف آب دانه آزمايشي در سال 1393 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي بهبهان اجرا گرديد. آزمايش به صـورت كرت‌هاي يك‌بار خـــــرد شده در قالب طرح بلـوك‌هاي كامل تصادفي با 3 تكــرار اجرا شد. آبياري در 2 سطح (آبياري به‌ترتيب پس از 100 و 200 ميلي‌متر تبخير از تشت كلاس A) به عنوان فاكتور اصلي و رقم (محلي بهبهان، SG37-92138، SG51-92138، SG53-92138 و SG55-92138) در 5 سطح به عنوان فاكتور فرعي مورد ارزيابي قرار گرفتند.
يافته‌ها: مقايسه ميانگين كارايي مصرف آب در اثرات متقابل آبياري و رقم نشان داد كه تيمار 100 ميلي‌متر تبخير از تشت كلاس A و رقم V5 (SG55-92138) با كارايي مصرف آبي معادل 0/272 كيلوگرم بر مترمكعب دانه كنجد، تيمار برتر بود. ميانگين آب مصرفي در يك سال انجام آزمايش در تيمارهاي 100 و 200 ميلي‌متر تبخير از تشت كلاس A به‌ترتيب معادل 547/5 و 438/6 ميلي‌متر بود. نتايج ضريب همبستگي پيرسون نشان داد بيش‌ترين ميزان همبستگي وزن هزار دانه بعد از تعداد دانه در كپسول با عملكرد دانه به ميزان 0/9616=r مي‌باشد كه بيانگر نقش مؤثر افزايش وزن هزار دانه در بالارفتن عملكرد دانه مي‌باشد. بيش‌ترين ميزان شاخص‌هاي STI، MP، GMP، HM و YI به ترتيب به با مقادير 1/538، 1037/1، 1024/7، 1012/5 و 1/548 در رقم V5 (SG55-92138) محاسبه شد. بيش‌تر شدن شاخص‌هاي فوق در رقم V5 (SG55-92138) نسبت به ديگر ارقام موجب گرديد تا اين رقم از نظر تنش خشكي به عنوان تيمار برتر معرفي شود. روند كاهشي عملكرد كنجد كه با اعمال تنش كم آبي اتفاق افتاده است قطعاً موجب كاهش شاخص‌هاي SSI، MP و TOL شده و برعكس كاهش عملكرد كنجد موجب تغييرات صعودي در شاخص‌هاي STI، GMP، HM، YI و YSI گرديده است.
نتيجه‌گيري: مقايسه ميانگين اثرات متقابل آبياري و رقم از نظر كارايي مصرف آب نشان داد كاهش مصرف آب در تيمار تنش موجب كاهش عملكرد آب در اين تيمارها نسبت به تيمار فاقد تنش شده است. اثر كاهش مصرف آب حتي در تيمارهاي تنش به حدي بوده كه نتوانسته كاهش عملكرد به وقوع پيوسته در ازاي كاهش مصرف آب را پوشش دهد و كماكان تيمار 100 ميلي-متر تبخير از تشت كلاس A علي‌رغم مصرف بيش‌تر آب نسبت به تيمار 200 ميلي‌متر تبخير از تشت كلاس A به دليل افزايش عملكرد بوجود آمده، بيش‌ترين كارايي مصرف آب را در بين تيمارها به خود اختصاص داد.
چكيده لاتين :
Background and Objectives: Environmental stresses are a major obstacle to world food supply. There is relatively little stress-free arable land where crops reach their potential yields. For example, about 45 percent of the world's agricultural lands, with 38 percent of the world's population, are experiencing temporary or permanent drought (Bot et al., 2000). Sesamum indicum L., due to its tolerance to drought and heat, is very important in the development of arid and semi-arid regions as summer crop (Aien, 2013). In one study, sesame cultivar Darab 14 based on MP, TOL, SSI, HARM and STI indices was introduced as superior cultivar under normal conditions and moisture stress (Amani et al., 2012). Due to the importance of sesame as one of the most important edible oil products supplier in Iran, deficit irrigation can be adapted to water shortage during drought. Due to its high content of sesame oil (42-52%) and its good quality (low cholesterol and some antioxidants), it plays an important role in human health and on the other hand, it is tolerant and drought tolerant (Afshari et al., 2014). The purpose of this study was to investigate the effect of drought stress by applying different levels of surface irrigation and identifying superior cultivar based on stress indices.
Materials and Methods: Study and evaluation of drought stress indices in surface irrigation on sesame seed yield and its components, seed oil yield, seed oil percentage and water use efficiency of experimental seed were conducted at Behbahan Agricultural Research Station in 2014. The experiment was conducted as split plot in a randomized complete block design with 3 replications. Irrigation at two levels (irrigation after 100 and 200 mm evaporation from Class A pan, respectively) was evaluated as main factor and cultivar at 5 levels (local of Behbahan, SG37-92138, SG51-92138, SG53-92138 and SG55-92138) as sub-factor.
Results: Comparison of mean water use efficiency in irrigation and cultivar interactions showed that 100 mm evaporation from Class A pan and V5 (SG55-92138) evaporation with water use efficiency of 0.272 kg/m3 sesame seed was superior. The mean water consumption in one year of experiment in 100 and 200 mm evaporation from Class A pan was 547.5 and 438.6 mm, respectively. The results of Pearson correlation coefficient showed the highest correlation of 1000 kernel weight after number of kernels per capsule with grain yield was r = 0.9616 which indicates the effective role of 1000 kernel weight gain in enhancing grain yield. The highest values of STI, MP, GMP, HM and YI were calculated with V5 (SG55-92138) with values of 1.538, 1037.1, 1024.7, 1011.5 and 1.548, respectively. Increasing of the above indices in cultivar V5 (SG55-92138) compared to other cultivars caused it to be introduced as superior treatment for drought stress. The decreasing trend of sesame yield caused by dehydration stress decreased SSI, MP and TOL indices and, on the contrary, decreased sesame yield, and led to bullish changes in STI, GMP, HM, YI and YSI indices.
Conclusion: Comparison of mean interaction effects between irrigation and cultivar in terms of water use efficiency showed that water use reduction in stress treatment decreased water yield in these treatments compared to non-stress treatment. The effect of reducing water use was even to the extent that it failed to cover the continuous decrease in yield in return for water consumption and continued to treat 100 mm evaporation of Class A pan despite more water consumption than the 200 mm evaporation treatment of Class A pan. The highest water use efficiency among treatments was due to increased yield.
