بازشناسي مفهوم «عقل معاش» و وجوه آن از منظر دانشمندان اسلامي

Recognition of the concept of "livelihood intellect" and its aspects from the perspective of Islamic scientists

تقسيم بندي‌هاي متفاوتي از عقل از نظر غايت و حوزه فعاليت وجود دارد. يكي از آن‌ها به عقل از منظر فعاليت در بعد دنيايي و آخرتي يا حيواني و روحاني مي‌نگرد و دو قسم با نام عقل معاش و عقل معاد را پديد مي‌آورد. از‌آن‌جا كه دين اسلام به زندگي دنيايي نگاه ويژه‌اي دارد و آن را وسيله-اي جهت رسيدن به زندگي جاويدان مي‌داند، اهميت توجه به موضوع عقل معاش مشخص مي‌شود. تعبير عقل معاش در آيات و روايات به صراحت به كار نرفته و از جمله تعابيري است كه در دوره هاي بعدي وضع شده است و تعاريف مختلفي از آن به چشم مي‌خورد؛ چنان كه گروهي آن را عقل اقتصادي، گروهي آن را عقل عملي يا جزئي مي‌دانند. مفهوم شناسي عقل معاش، معرفتي در راستاي شناسايي عقل و كاركرد آن در زندگي دنيايي از ديدگاه دانشمندان اسلامي و زمينه‌ساز بهره‌مندي صحيح، از اين عطيه ارزشمند الهي است. اين نوشتار پس از بيان تقسيمات كلي عقل از نظر دانشمندان اسلامي به تبيين مفهوم عقل معاش و وجوه متصور آن اشاره دارد و «معادگرا بودن عقل معاش» را شرط تحقق مفهوم صحيح آن مي‌داند. ازاين‌رو، به كمال رساندن اين قوه موجب مي‌شود كه زندگي عقلاني و حيات طيبه قرآني تحقق يابد.

There are different divisions of reason in terms of purpose and scope. One of them looks at the intellect from the perspective of activity in the worldly and hereafter or animal and spiritual dimensions and creates two types called the intellect of livelihood and the intellect of resurrection. Since the religion of Islam has a special view of worldly life and considers it a means to attain eternal life, the importance of paying attention to the subject of livelihood is clear. The interpretation of the subsistence intellect has not been used explicitly in the verses and hadiths and is one of the interpretations that has been set in the following periods and different definitions of it can be seen, such as some group is economic intellect, some group is practical intellect or. They know a little bit. After stating the general divisions of the intellect from the point of view of Islamic scholars, this article discusses the relationship between the intellect of livelihood and the intellect of the resurrection and considers "the resurrectionism of the intellect of living" as a condition for the realization of its correct meaning. Therefore, perfecting this power will lead to the realization of rational life and the life of the Qur'an.