بررسي ساختارِ وجهِ سورۀ الرحمن براساس نظريۀ نقشي نظام‌مند هليدي

Investigating Mood Structure in Chapter 55 of the Qur’an (a-Rahman) Based on Halliday’s Systemic Functional Approach

زبانشناسي نوين، به‌ويژه رويكردهاي متني و نشانه‌شناختي موجود دربارۀ ساختار و كاركرد متن، ابزار و مفاهيم نظري مهمي را براي مطالعات متني نوين قرآن در اختيار پژوهشگران قرار داده است. دستور نقشي نظام­مند هليدي ازجمله اين رويكردهاي مهم است كه پيش از اين، كارايي خود را در مطالعۀ انواع متن نيز نشان داده است. از نظر او، زبان سه نقش اصلي را بر عهده دارد: نقش بازنمودي كه بر اساس آن، دربارۀ جهان و پديده‌ها سخن گفته مي‌شود، نقش متني كه ما را به ساخت متون ارتباطي منسجم توانا مي‌سازد و نقش بينافردي كه تعامل ارتباطي ما را با يكديگر ممكن مي‌سازد. هر يك از اين فرانقش‌ها به‌ترتيب با سه ساختار واژي – نحوي يعني ساخت گذرايي، ساخت موضوعي و ساخت وجه تحقق زباني مي‌يابد. عناصر تشكيل‌دهندۀ ساخت وجه، عنصر وجه و عنصر محدودكننده است. پس از مشخص‌كردن ساختار وجه در اين سوره (شامل 78 آيه و درمجموع 90 بند) و تحليل‌ داده‌ها اين نتيجه حاصل شد كه زمان غالب در اين سوره، زمان حال و وجه اخباري نيز وجه غالب در اين متن است. اين امر موجب شده است اين سوره، حالت خطابي داشته و بيشترين توجه آن معطوف به مخاطب باشد؛ اين امر با هدف اصلي اين كتاب مقدس همسو است كه همانا وصل‌كردن انسان به خداوند متعال است.

Modern linguistics and particularly textual and semiotic approaches to structure and functions of texts have provided researchers with important theoretical tools and concepts for modern textual studies of the Qur'an. One of these important approaches that seems useful in studying different types of text is Halliday’s systemic functional grammar. For him, language has three main functions including ideational metafunction which enables us to talk about things in the world, textual metafunction which is responsible for making coherent communicative texts, and interpersonal metafunction according to which we interact with one another through language. Each of the three functions is realized linguistically by three lexico-grammatical structures, that is, the transitivity structure, the thematic structure, and the mood structure which is itself made of two main elements: the subject and finite. Having analyzed the mood structure in the selected Qur’anic text consisting of 78 verses and 99 clauses, it was concluded that the present tense and indicative mood are the dominant tense and mood respectively in this chapter. This has resulted in a largely spoken style directed toward the audience which is in line with the main function of this sacred text which is to link God and men.