پديد آورندگان :
ميركريمي، شهرزاد دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - گروه اقتصاد كشاورزي، ساري , اميرنژاد، حميد دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - گروه اقتصاد كشاورزي، ساري , جولايي، رامتين دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - گروه اقتصاد كشاورزي، ساري
كليدواژه :
مديريت منابع آبي , تابع تقاضاي تجميعي آب , كشش قيمتي تقاضا , حوضه‌ي آبخيز گرگانرود- قره‌سو
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: محدوديت آب از مهمترين عوامل بازدارنده‌ي توليد محصولات كشاورزي به‌شمار مي‌رود و انجام پژوهش در راستاي مديريت پايدار منابع آب و انتخاب يك راهبرد مناسب براي استفاده از اين نهاده امري ضروري است. يكي از كارآمدترين ابزارهاي مديريت تقاضا كه به تنظيم الگوي مصرف آب در بخش كشاورزي منجر مي‌شود، اصلاح نظام قيمت‌گذاري مبتني بر ارزش اقتصادي آب است. ويژگي‌هاي هر منطقه از لحاظ ميزان آب قابل دسترس، نوع منابع آبي، نوع فعاليت‌ها و محصولات كشت‌شده موجب مي‌شود كه واكنش كشاورزان نيز در قبال تغييرات قيمتي در مناطق مختلف يكسان نباشد. در اين مطالعه جهت مديريت بهينه‌ي منابع آب حوضه‌ي آبريز مشترك گرگانرود- قره‌سو به برآورد تابع تقاضاي كلي آب آبياري اين حوضه پرداخته مي‌شود. مديريت حوضه‌هاي مشترك به‌علت وجود ذي‌نفعان متعدد با اهداف و مطلوبيت‌هاي مختلف، يكي از مهمترين چالش‌هاي مديريت منابع آبي است كه به دليل بُعد گسترده‌ي آن كمتر مورد توجه قرار گرفته است.
مواد و روش‌ها: بدين منظور با استفاده از داده‌هاي سري زماني (1394-1378) و كاربرد روش بررسي عملكرد بنگاه‌هاي مشغول در فعاليت‌هاي كشاورزي، ابتدا مدل خطي تابع تقاضاي آب آبياري براي هريك از استان‌هاي ذينفع (گلستان، سمنان و خراسان شمالي) در قالب كردارهاي معمول برآورد مي‌گردد. سپس، با لحاظ‌نمودن مقادير واقعي ساير عوامل تأثيرگذار بر تقاضا (به‌غير از فاكتور قيمت) در مدل، تابع تقاضاي كوتاه‌مدت آب براي هريك از استان‌ها استخراج و در پايان، از طريق جمع افقي توابع استخراج شده، تابع تقاضاي تجميعي آب كل حوضه‌ي مورد مطالعه تخمين زده مي‌شود.
يافته‌ها: نتايج برآورد تابع تقاضاي آب كشاورزي هريك از استان‌ها نشان مي‌دهد كه بين قيمت آب كشاورزي و مقدار مصرف آن رابطه‌ي منفي ومعني‌دار وجود دارد؛ به‌طوري‌كه اگر قيمت آب در هر استان يك درصد افزايش يابد، مقدار تقاضاي آب از سوي زارعين به‌طور ميانگين در استان گلستان 0.17 درصد، در استان سمنان 0.33 درصد و در استان خراسان شمالي نيز 0.26 درصد كاهش مي‌يابد. به‌طور مشابه، نتايج تابع تقاضاي تجميعي آب حوضه نيز مؤيد رابطه معكوس بين قيمت آب و مقدار تقاضاي آن در بخش كشاورزي است؛ به طوري‌كه اگر قيمت آب حوضه‌ي گرگانرود-قره‌سو يك درصد افزايش يابد، مقدار تقاضاي آب توسط استان‌هاي ذينفع به‌طور ميانگين 0.49 درصد كاهش مي‌يابد.
نتيجه‌گيري: به‌منظور بررسي واكنش زارعين منطقه به تغيير قيمت آب آبياري، كشش قيمتي تقاضا محاسبه شد. با توجه به اينكه كشش محاسبه‌شده كوچكتر از يك است ؛ بنابراين سياست‌هاي قيمتي نمي‌توانند به‌تنهايي عامل مهمي در كنترل مصرف نابهينه اين منبع باارزش باشد. در اين ميان برگزاري كلاس‌هاي ترويجي در راستاي فرهنگ‌سازي و افزايش آگاهي كشاورزان در خصوص اينكه آب نهاده‌اي ارزشمند و كالايي اقتصادي است، مي‌تواند در جهت تغيير الگوي كشت، انطباق روش آبياري با شرايط آب، خاك و نياز واقعي گياه و بهبود بازده آبياري مؤثر واقع شود.
چكيده لاتين :
Background and Objectives: Water limitation is one of the most preventing factor of Agricultural production, so it is essential to research on sustainable management of water resources and choosing an optimal strategy for the best use of this input. One of the most effective demand management tools that regulates water consumption patterns in the agricultural sector is the reform of the pricing system based on the economic value of water. The characteristics of each region in terms of availability of water, type of water resources, types of activities and cultivated products make that the farmers' reaction to price changes in the different regions not be the same. In this study, in order to the optimal management of water resources in Gorganrud-Gharesu basin, we estimate the total demand function of irrigation water for this transboundary Basin. The management of a transboundary Basin due to the existing of multiple stakeholders with different objectives and utilities, is one of the most important challenges of water resources management which has received little attention due to its wide dimension.
Materials and Methods: To this end, by applying the time series data (1999-2015) and the application of the evaluating the performance of active firms in agricultural sector method, first, the linear model of irrigation water demand function for each of the beneficiary provinces (Golestan, Semnan and Northern Khorasan) are estimated in the form of routine actions. Then, by considering the actual values of other factors affecting demand (other than the price factor) in the model, the short-term water demand function for each province is extracted; and finally, through the horizontal summation of the extracted functions, the aggregate demand function of the total water of the basin is estimated.
Results: The results of the estimation of agricultural water demand function of each province indicate that there is a negative and significant relationship between agricultural water price and its consumption, so if the price of water in each province increases by 1%, the amount of water demand in Golestan, Semnan and Northern Khorasan provinces is decreased by 0.17%, 0.33% and 0.26%, respectively. Similarly, the results of aggregate water demand function also confirm the inverse relationship between water price and the amount of water demand in the agricultural sector; so if the price of water in the region increases by one percent, the water demand of the beneficiary provinces is reduced by 0.49% on average.
Conclusion: In order to investigating the reaction of farmers in the area to changes the price of irrigation water, the price elasticity of demand was calculated. Given that the calculated elasticity is smaller than one, so pricing policies cannot alone be an important factor in controlling the excessive use of this valuable resource. In this way, holding promotional classes in order to raise awareness of the farmers about the fact that water is valuable and economic commodities can be effective in changing the cropping pattern, adapting the irrigation method to the Conditions of water, soil and plant's actual requirements and improving irrigation efficiency.
