شناسايي فرم،كاربرد و تزئينات كجاوه در نگارگري ايراني دوره هاي تيموري و صفوي

ََA study of the form,,application and decorations of kajave in persian miniatures of the timurid and safavid periods

نگارگري ايراني، منبع مفيدي براي شناخت ابزار و وسايل كاربردي زندگي مردم در اعصار تاريخ ايران است. وجود كجاوه به عنوان وسيله حمل و نقل در ايرانِ گذشته، در برخي نگاره‌هاي دوره تيموري و صفوي نيز مشهود است. مساله‌ي مقاله حاضر، به چگونگي شكل، كاربرد و تزيينات كجاوه در نگارگري دوره‌هاي تيموري و صفوي بر اساس داستان نگاره‌ها مي‌پردازد. همانطور كه از وسايلي همچون كجاوه و تخت‌هاي روان براي جابه‌جايي افراد و اشياء درميان اقشار جامعه استفاده مي‌شده است، كاربرد و حضور دائمي اين ابزار حمل و نقل در زندگي روزمره از دلايل تصوير شدن اين عنصر در نگارگري ادوار مختف با موضوعات متنوع مي‌باشد كه در شكل‌هاي گوناگون و با تزئينات رايج آن دوره در نگاره‌ها مصور شده است. انواع مختلف كجاوه و اشخاصي كه درون كجاوه قرار گرفته‌اند، كاربري‌هاي آن و نيز شيوه‌ي تصويرگري آن در نگارگري عصر تيموري و صفوي، موضوعي است كه پرداختن به آن، مساله اصلي پژوهش حاضر است. باتوجه به اندك بودن پژوهش‌ها در اين زمينه، هدف از انجام اين پژوهش دستيابي به اطلاعات جامعي در مورد كاربرد كجاوه و فرم شناسي و نقوش و تزيينات بكاربرده شده در كجاوه‌ها در نگارگري دوره تيموري و صفوي است. بر اين اساس سؤالات اصلي مقاله بدين شرح است: 1. كجاوه در نگاره‌هاي دوره تيموري و صفوي از چه فرم‌ها و كاربردي برخوردار بوده است؟ 2. كجاوه در نگاره‌هاي دوره تيموري و صفوي با چه نقوشي تزئين شده است؟ روش تحقيق در مقاله‌ي حاضر بر مبناي ماهيت توصيفي- تحليلي و شيوه گردآوري اطلاعات، كتابخانه‌اي است. همچنين روش تجزيه و تحليل اطلاعات نيز كيفي بوده است كه با بررسي فرم و كاربرد كجاوه و نيز نقوش و تزئينات آن‌ها در 13 نمونه نگاره دوره تيموري و صفوي كه در قالب 5 نمونه نگاره با ماهيت رزمي و 8 نمونه نگاره با موضوع بزمي است به تحليل، جمع بندي در قالب جداول و ارائه نتيجه‌گيري مي‌پردازد نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه هم در نگاره‌هايي كه ماهيت رزمي دارند و هم نگاره‌هاي بزمي مربوط به دو دوره تيموري و صفوي، تصوير كجاوه مشهود بود. اين تصوير در نگاره‌هاي رزمي غالباً بسته شده بر پشت فيل و بدون سقف و داراي نقوش ختايي، هندسي و جانوري بوده اما درنگاره‌هاي بزمي بر پشت شتر و داراي سقف، ترسيم شده كه بيشتر با تزئينات ختايي، هندسي و اسليمي مزين شده است. كجاوه در نگاره‌هاي دوره تيموري ساده‌تر و به صورت سه ضلعي است اما در نگاره‌هاي دوره صفوي در فرم‌هاي چندضلعي و پرآرايه‌تر مي‌باشد.

Persian miniature is a useful source for understanding the tools and practical means of people's lives in the past history of Iran, where it is a means of transportation and can be seen in some Persian miniatures of the Timurid and Safavid periods. The problem of the present article is what is the shape, application and decorations of Kajave in the miniatures of the Timurid and Safavid periods according to the story of Persian miniatures? Due to the fact that Kajave has been a common means of transportation in the past, it has also been depicted in Persian miniatures of the Timurid and Safavid periods.Due to the scarcity of research in this field, the purpose of this study is to obtain comprehensive information about the different forms of curves and their applications. The main question of the article is as follow: What form does Kajave have in the Persian paintings of the Timurid, and Safavid periods and What motifs are the various corners in the paintings decorated with? The research method in the present article is descriptive and analytical and the process of data collection is library. The method of the information analysis is qualitative. In this article, the form and application of Kajave and their motifs, and decorations are discussed in 13 samples of Timurid and Safavid period paintings. The results show that Kajave is painted in both martial and festive images and in martial paintings it is often closed on the back of an elephant without a roof and has khatai, geometric, and animal motifs, still festive images it is painted on the back of a camel with a ceiling. It is often decorated with Khatai, geometric and Islamic motifs.