مكتب و شيوه جغرافي‌نگاري ابن فقيه همداني در كتاب البلدان

هم زمان با تأليف آثار متعدد در رشته جغرافياي توصيفي در قرن سوم هجري، كتاب البلدان نوشته ابن فقيه همداني نيز در اواخر اين قرن نگاشته شد. ابن فقيه بر اساس تقسيم مكاتب جغرافي نگاري اسلامي، پيرو مكتب عراقي است. وي در اثرش مكه را مركز جهان دانسته و كتابش را با شرح اين شهر آغاز كرده است. توجه به شيوه جغرافي نگاري اقليم يوناني و ايراني در عين نگارش كتاب بر مبناي نواحي، نياوردن نقشه، عجايب نگاري فراوان و پرهيز از خردگرايي و نيز پررنگ بودن مايه هاي هويت گرايانه ميهني از ويژگي هاي جغرافي نگاري اوست. از نظر نوع شناسي نيز كتاب البلدان به جغرافياي اقتصادي و انساني نزديك تر است. اهميت ديگر اثر، كمك به گره گشايي از بعضي مفاهيم تاريخي و فرهنگي ايران است. همچنين به علت فقدان سفر و مشاهدات ميداني، ابن فقيه از نظر منابع اطلاعاتي، بيشتر متكي بر منابع مكتوب و شنيداري است. اين پژوهش تلاش دارد با روش تاريخي و رويكرد توصيفي ـ تحليلي، مكتب روشي و شيوه جغرافي نگاري وي را واكاوي و تحليل كند.