ارزيابي سازگاري و پايداري عملكرد دانه لاين‌هاي اميدبخش برنج (Oryza sativa L.) با استفاده از روش GGEباي‌پلات

در برنامه‌هاي معرفي ارقام جديد، ارزيابي سازگاري و پايداري لاين‌هاي خالص از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. با اين هدف تعداد هشت لاين خالص برنج، حاصل از تلاقي ارقام محلي هاشمي، دمسياه، علي‌كاظمي و ديلماني و ارقام اصلاح‌شده خزر، كادوس و IR60 همراه با سه رقم خزر، هاشمي و گيلانه (شاهد) در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در شش محيط (سه سال 1397، 1398 و 1399و دو مكان رشت و چپرسر) مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج حاصل از تجزيه GGEباي‌پلات نشان داد كه دو مولفه اصلي اول (اثر اصلي ژنوتيپ) و دوم (برهمكنش ژنوتيپ در محيط) به ترتيب 61 و 21 درصد و در مجموع 82 درصد از تغييرات كل داده‌ها را توجيه كردند. نتايج حاصل از رتبه‌بندي بر مبناي عملكرد دانه و پايداري به طور همزمان و مقايسه با ژنوتيپ مطلوب نشان داد كه برترين ژنوتيپ G7 (حاصل از تلاقي والد مادر ديلماني و والد پدر كادوس)‌ بوده و پس از آن ژنوتيپ‌هاي G3 (حاصل از تلاقي والد مادر بخشنده دمسياه و والد پدر دوره‌اي خزر)، G8 (حاصل از تلاقي والد مادري دوره‌اي دمسياه و والد پدري بخشنده خزر) وG2 (حاصل از تلاقي والد مادري دوره‌اي هاشمي و والد پدري بخشنده IR60) در رتبه‌هاي بعدي قرار گرفتند. بنابراين ژنوتيپ‌هاي G7 و G3به عنوان سازگارترين و پايدارترين ژنوتيپ‌ها براي طي مراحل نهايي برنامه معرفي رقم انتخاب شدند. ژنوتيپ G7 حاصل از تلاقي رقم اصلاح‌شده و پرمحصول كادوس با رقم محلي خوش‌كيفيت ديلماني بوده و ميانگين عملكرد دانه آن 7250 كيلوگرم در هكتار بود. ژنوتيپ G3 حاصل از تلاقي رقم پرمحصول خزر و رقم محلي دمسياه بوده و با هدف حفظ خصوصيات مطلوب خزر و بهبود كيفيت پخت از طريق دمسياه اصلاح شده و ميانگين عملكرد آن 6510 كيلوگرم در هكتار بود. بر اساس نتايج اين تحقيق هر دو ژنوتيپ G7 و G3 بعنوان لاين‌هاي خالص و خوش‌كيفيت (به‌ترتيب حاوي 22.02 و 22.09 درصد آميلوز، با 42 و 40 ميلي‌متر قوام ژل، نمره 4.71 و 3.96 دماي ژلاتيني شدن، 1.60 و 1.57 ميزان طويل شدن دانه) و متوسط‌رس (125 و 122 روز از بذرپاشي در خزانه تا رسيدگي) شناخته شده و قابليت معرفي به عنوان رقم جديد برنج را دارند.