نگاهي تاريخي به ساخت تكرار و افزوده‌هاي مياني و تبيين آن در چارچوب نظريۀ صرف ساخت‌محور

واژه‌هاي زيادي در زبان فارسي هستند كه حاصل فرايند تكرار كامل و افزودۀ مياني و داراي ساخت ناپايگاني هستند، به اين معني كه عمل تكرار پايه و كاربرد افزودۀ مياني به صورت مرحله‌به‌مرحله صورت نمي‌گيرد، بلكه واژۀ جديد حاصل عملكرد همزمان اين دو فرايند است. اين ساخت ناپايگاني در چارچوب نظري صرف ساخت‌محور قابل تبيين خواهد بود. صرف ساخت‌محور رويكردي شناختي و ساخت‌بنياد به واژه‌سازي دارد كه الگوهاي واژه‌سازي را به صورت طرح‌واره‌هاي انتزاعي به صورت جفت‌هايي از صورت و معنا مي‌داند. طبق اين چارچوب نظري، اين ساخت ناپايگاني حاصل فرايند يكي‌سازي طرحوارۀ ذهني تكرار و طرحوارۀ كاربرد افزودۀ مياني است. براي نشان دادن زمان طرحوارگي اين ساخت در ذهن فارسي‌زبانان، نگاهي تاريخي به سير تكامل آن از فارسي باستان تا فارسي امروز داشته‌ايم. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه شروع اين ساخت در دورۀ فارسي ميانه بوده كه افزودۀ مياني تنها با حرف اضافۀ «به» براي رساندن معاني توالي و افزايش كميت كاربرد داشته ‌است، اما در دوران‌هاي بعدي فارسي به قياس با اين ساخت ناپايگاني و بر اساس طرحواره‌هاي ذهني اين ساخت، از ديگر حروف‌ اضافه نيز به عنوان افزودۀ مياني استفاده شده ‌است.