رهيافتي به فمينيسم اسلامي: خوانش ديدگاه سعديه شيخ و پردازش فمينيستي او از آراء ابن‌عربي

An Approach to Islamic Feminism: A Reading of Sa’diyeh Sheikh's Perspective and Her Feminist Processing of Ibn Arabi's Opinions

از مسائل بحثبرانگيز چند دهۀ اخير مسئله و جايگاه زن در اسلام است. جريان‌هاي فكري مختلف از منظر خاص خود به اين حوزه ورود كرده‌اند. در اين ميان، جريان موسوم به «فمينيسم اسلامي» كه در طي چند دهۀ اخير رشد روزافزوني داشته‌اند، با رويكردهاي مختلف قرآني، فقهي، تاريخي و عرفاني به اين موضوع پرداخته‌اند. در مطالعۀ كنوني مي‌خواهيم به روش توصيفي ـ تحليلي، سير تاريخي ديدگاه‌هاي سعديه شيخ هم‌چون يكي از شخصيت‌هاي جريان فمينيسم اسلامي را استخراج كنيم. خواهيم كوشيد نشان دهيم وي پيش از آشنايي با عرفان و تصوف اسلامي، با الهام از نگرش فضل‌الرحمان و با كاربرد قابليّت‌هاي زباني زبان وحيو توجه به زمينه‌هاي تاريخي ظهور متن و با رويكرد هرمنوتيك فمينيستي دربارۀ زنان آثاري را نوشته؛ اما پس از آشنايي با عرفان اسلامي و بخصوص ابن‌عربي، نگرش‌هاي سعديه شيخ برپايۀ پردازشي فمينيستي از آراء ابن‌عربي تغيير يافته است. وي با هدف فراهم كردن مباحث انسان‌شناختي لازم براي بازبيني اساسي فقه و كمك به شكل‌گيري فقه نوظهور فمينيستي به مفاهيمي هم‌چون «انسان كامل» يا «صفات جلال و جمال» با خوانشي فمينستي توجه كرده است. اين توجهات وي در تحليل برخي مسائل چالش‌برانگيز هم‌چون برتري مرد بر زن، شهادت زنان و آفرينش حوا از دندۀ چپ آدم تجلي يافته است.

One of the most controversial issues in recent decades is the issue and position of women in Islam. Different currents of thought have discussed about this field from their own perspective. In the meantime, the so-called "Islamic feminism", which has been growing in recent decades, has addressed this issue with various Qur'anic, jurisprudential, historical and mystical approaches. In this descriptive‑analytical article, the historical course of Sa’diyeh Sheikh's views as one of the figures of the Islamic feminist movement is extracted and it is shown that she became acquainted with Islamic mysticism and Sufism, inspired by Faḍlu al‑Rahmān's attitude. Using the linguistic features of the language of revelation and paying attention to the historical contexts of the emergence of the text and methods such as feminist hermeneutic, she started writing about women, but after familiarity with Islamic mysticism and especially Ibn ‘Arabi, Sa’diyeh Sheikh's research changed with a feminist processing of Ibn ‘Arabi's views. In order to provide the anthropological issues necessary for a fundamental review of jurisprudence and to help the emergence of feminist jurisprudence, she has considered concepts such as "perfect m@n" and "Jalal and Jamal attributes " with a feminist reading that in some challenging issues such as "degree" (The superiority of man over woman), "the testimony of women" and "the creation of Eve from Adam's left rib" are manifested.