نقش مديريت زراعي بر كاهش خسارت علف‌هاي هرز در سامانه توليد كنجد (Sesamum indicum L.) ارگانيك

اهداف: در كشاورزي ارگانيك مديريت عناصر غذايي خاك با استفاده از كودهاي آلي يكي از روش‌هاي مؤثر در كنترل علف‌هاي هرز و رقابت آن‌ها با گياه زراعي است. مواد و روش‌ها: آزمايش در سال زراعي 97-1396 در مزرعه ارگانيك دانشگاه رازي به‌صورت كرت‌هاي يك بار خرد شده بر پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار اجرا شد. تيمارهاي آزمايش شامل كود دامي (مخلوط كودهاي گاوي و گوسفندي) در سه سطح (صفر، 10 و 20 تن در هكتار، به‌ترتيب FM10، FM0 و FM20) به عنوان عامل اصلي و كود سبز (عدم كاربرد كود سبز، ماشك گل خوشه‌اي، شبدر برسيم و شنبليله) به عنوان عامل فرعي بودند. يافته‌ها: در هر دو نمونه‌برداري قياق، پيچك و شيرين‌بيان جز علف‌هاي هرز غالب مزرعه بودند كه در نمونه‌برداري اول به‌ترتيب 48، 22.5 و 9.8 درصد و در نمونه‌برداري دوم 48، 14.4 و 18.3 درصد از تراكم نسبي علف‌هاي هرز را به خود اختصاص دادند. مصرف 10 و 20 تن كود دامي رشد كودهاي سبز را به‌ترتيب 9.8 و 37.7 درصد افزايش داد. كودهاي سبز شنبليله، شبدر برسيم و ماشك گل خوشه‌اي به‌ترتيب 7219، 5799 و 3564 كيلوگرم در هكتار زيست توده توليد كردند. بيشترين وزن خشك علف‌هاي هرز در يك‌سوم ابتدايي و پايان فصل رشد در شرايط عدم مصرف كود دامي به دست آمد. كاربرد 10 و 20 تن كود دامي در هكتار وزن خشك علف‌هاي هرز را در يك‌سوم ابتدايي نسبت به شرايط شاهد به‌ترتيب 16.4 و 29.1 درصد و در پايان فصل رشد به‌ترتيب 9.3 و 54.1 درصد كاهش داد. بدون كاربرد كود سبز تراكم علف‌هاي هرز در نمونه‌برداري اول و دوم به‌ترتيب 224.4 و 48.5 عدد در متر مربع بود. كاشت ماشك گل خوشه‌اي، شبدر برسيم و شنبليله اين تعداد را در نمونه‌برداري اول به‌ترتيب 12.5، 43.2 و 36.3 درصد و در نمونه‌برداري دوم به‌ترتيب 5.6، 35.5 و 26.4 درصد كاهش داد. تمامي گونه‌هاي كود سبز در سطوح مختلف كود دامي عملكرد دانه كنجد را افزايش دادند. در نهايت تأثير مثبت كاربرد كودهاي آلي بر كاهش رشد و خسارت علف‌هاي هرز منجر به بهبود عملكرد دانه كنجد شد. مقدار اين بهبود نسبت به شرايط شاهد با مصرف 10 و 20 تن كود دامي در هكتار به‌ترتيب 18.8 و 27.6 درصد و با كاربرد كوهاي سبز ماشك گل خوشه‌اي، شبدر برسيم و شنبليله به‌ترتيب 30.7، 35.9 و 45.5 درصد بود. بيشترين عملكرد دانه (1929 كيلوگرم در هكتار) با مصرف 20 تن كود دامي در هكتار و كاربرد كود سبز شنبليله و كمترين مقدار (918 كيلوگرم در هكتار) در شرايط شاهد به دست آمد. نتيجه‌گيري: مديريت كودهاي آلي با تغيير شرايط رقابت به سود گياه زراعي، مي‌تواند افت عملكرد ناشي از حضور علف‌هاي هرز را كاهش دهد. طبق نتايج اين بررسي بسته به نوع كود آلي مصرفي در مزارع ارگانيك، بهبود عملكرد دانه كنجد بين 18 تا 45 درصد قابل انتظار است. بهترين تيمار كه در آن علاوه بر توليد بيشترين عملكرد دانه، كمترين تراكم و وزن خشك علف هاي هرز وجود داشت، مصرف 20 تن كود دامي و كاربرد كود سبز شبدر برسيم بود كه مي تواند به‌عنوان تركيب تيماري مناسب ديده شود.