تحليل تلاقي انديشه «تجلّي» و «خلقت» ميان متفكّران مسلمان

درباره تبيين آفرينش عالَم دو ديدگاه كلّي ميان متألّهان وجود دارد. اهل عرفان و گروهي از فلاسفه با طرح نظريه «تجلّي» و بر پايه وحدت شخصي وجود، هستي حقيقي را از آنِ خداوند سبحان دانسته و عالَم امكان را از مظاهر اوصاف كماليِ مخفي و مندمج در ذات حق تعالي انگاشته‌اند؛ اما بيشتر متكلمان بر اين باورند خداوند متعال، جهان را از عدم و لاشيء آفريد و بر تباين و جداييِ خالق و مخلوق تأكيد مي‌كنند. تمانع ميان مباني متكلمان از يك طرف و فلاسفه و عرفا از طرف ديگر، اعتقاد به هر دو نظريه به عنوان تبيين حقيقي از عالم را ناممكن مي‌سازد؛ ليكن نظريه «خلقت» براي ردّ «تنزّل خلقت خدا به صرف ناظميّت» مطرح شده و ناظر به آن مي‌باشد. اين جُستار با نوآوري در تحليل مفهوم «لاشيء»، خوانش جديدي از ديدگاه متكلمان ارائه مي‌دهد كه بر اساس آن، نظريه «خلق از عدم» و «تجلّي» نقطه وفاقي در «خلق لا من شيء» به دست مي‌دهد.