جمعيت اصفهان بين سده هاي 10 تا 13 ق/ 16 تا 19 م

داده هاي منابع تاريخي داراي ناهمگوني، تناقض و ابهام زيادي در فهم تغييرات جمعيتي اصفهان بين سده هاي 10 تا 13 ق/ 16 تا 19 م هستند. ازاين‌ رو، مقالۀ حاضر با رويكردي تاريخي و روش تحليلي مقايسه اي درپي شناخت و بازنمايي تغيير و تحولات جمعيتي اين شهر در طي سده هاي مذكور بوده است. نتايج به دست آمده به شرح ذيل است: نخست، كوچ هاي به خارج از شهر اصفهان كه ناشي از عوامل منفي ايي مانند كشتار، بيماري و قحطي بود و نيز كوچ هايي كه از خارج به پايتخت صفويه انجام مي شد و تحت‌تأثير جاذبه هاي مثبت اقتصادي، سياسي و فرهنگي شهر اصفهان قرار داشت، عامل اصلي كاهش و افزايش جمعيت اين شهر در طي سده هاي10 تا 13 ق/16تا 19م بوده است. دوم، طبق يك برآورد تقريبي، شيب كلي ميزان نفوس اصفهان بين آغاز سدۀ 10 ق تا اوان سدۀ 12 ق/16 تا 18م افزايشي بوده و پس از سقوط دولت صفويه، تا پايان سدۀ 19م/13 ق، دچار نوسانات شديد و كاهش معناداري شده است. سوم، تراكم اصلي جمعيت شهر در محله هاي شمال غرب تا جنوب غرب متمركر بوده است. چهارم، كوچ طيف هايي با خاستگاه هاي اجتماعي ـ جغرافيايي بسيار متنوع به شهر اصفهان، نشانه اي از نبود برنامه و نياز مشخص نظام اقتصادي و ضعف لايه هاي مياني قشربندي اجتماعي به‌منزلۀ گروه اصلي حامل صورت بندي سرمايه داري در طي سده هاي ياد شده است؛ درنتيجه اين مسئله حاكي از تمايل شكل بندي اجتماعي ـ اقتصادي پايتخت صفويه جهت حفظ ساختار موجود بوده است.