تحليلي بر حضور و فعاليت پزشكان اروپايي در ايران عصر قاجار بر اساس مفهوم غريبه زيمل

يكي از مسائل مهمي كه در دوره قاجار اتفاق افتاد، ورود تعداد زيادي از پزشكان اروپايي به فضاي جغرافيايي ايران و پرداختن به فعاليت هاي درماني بود. اين پزشكان به‌سبب غريبه بودن، آشنايي چنداني با شرايط و مناسبات اجتماعي حاكم بر اين فضا نداشتند و نمي توانستند با جامعه ميزبان پيوند مناسبي برقرار سازند. در اين پژوهش براساس منابع اصلي تاريخ دوره قاجار و به روش مقايسه اي مبتني‌بر جامعه شناسي تاريخي، كنش هاي فرهنگي ـ اجتماعي پزشكان اروپايي با جامعه ميزبان براساس مفهوم »غريبه « ابداعي گئورك زيمل موردبررسي و تحليل قرار مي گيرد. سؤال اصلي تحقيق اين است كه برهم كنش هاي پزشكان اروپايي به منزلۀ غريبه و جامعه ميزبان چه اثراتي بر عملكرد حرف ه اي اين پزشكان در فرايند سلامتي و درمان جامعه ايران داشته است؟ يافته هاي اين پژوهش حاكي از آن است كه پزشكان اروپايي به‌سبب كنش هاي ناشي از غريبه بودن شان نسبت‌به فضاي اجتماعي ميزبان همچون بي رفي، داشتن صراحت لهجه و شفافيت؛ آزادي از هرگونه قيود، تعصبات، ارزش گذاري ها و پيش داوري ها؛ قائل نبودن به دسته بندي هاي اجتماعي، سياسي و... كه غالباً در عينيت نگري آن‌ها نهفته بود، نتوانستند همگرايي لازم را با بخشي ازكنش گران جامعه ميزبان (گروه حكيمان سنتي) برقرار كنند. حكيمان نيز درعوض اين پزشكان را به چشم غريبه نگريسته و در كوتاه‌مدت آنان را در درون گروه خود پذيرا نشدند. اما بخشي ديگر از جامعه ميزبان يعني بيماران، پزشكان اروپايي را پذيرفتند و درنتيجه تأثيري كه اين پزشكان بر روي فرايند درمان بيماران ايراني داشته اند، از روندي مثبت برخوردار بوده است.